فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱] شرایط فتوا و اجتهاد

س: جوانان در چه شرایطی به مقام فتوا و اجتهاد می‌رسند؟

ج: اجتهاد دارای شرایطی است و هر کسی حق ندارد که اقدام به فتوا کرده و در مسایل اظهار نظرکند، مگر آن‌که شایستگی چنین کاری را پیدا کرده و توان شناخت دلایل را داشته باشد: نص و ظاهر، صحیح و ضعیف، ناسخ و منسوخ، منطوق و مفهوم، خاص وعام، مطلق و مقید، مجمل ومبین و... را به خوبی تشخیص بدهد. و به اقسام فقه، آرای علما و فق‌ها و حفظ نصوص و فهم آن مسلّط باشد.

بی‌گمان تصدی منصب فتوا بدون از کسب اهلیت آن گناهی بزرگ و سخنی ناآگاهانه است.

الله تعالى در مورد این افراد چنین وعید داده است: ﴿وَلَا تَقُولُواْ لِمَا تَصِفُ أَلۡسِنَتُكُمُ ٱلۡكَذِبَ هَٰذَا حَلَٰلٞ وَهَٰذَا حَرَامٞ لِّتَفۡتَرُواْ عَلَى ٱللَّهِ ٱلۡكَذِبَۚ إِنَّ ٱلَّذِينَ يَفۡتَرُونَ عَلَى ٱللَّهِ ٱلۡكَذِبَ لَا يُفۡلِحُونَ١١٦﴾ [النحل: ۱۱۶]. «به خاطر چیزی که تن‌ها بر زبانتان می‌رود به دروغ مگویید: این حلال است و آن حرام، و در نتیجه بر الله دروغ می‌بندید کسانی‌که بر الله دروغ ببندند، رستگار نمی‌گردند».

در حدیث نیز آمده است: «مَنْ أُفْتِيَ بِغَيْرِ عِلْمٍ كَانَ إِثْمُهُ عَلَى مَنْ أَفْتَاهُ» [۵۴۲]. «کسانی که جواب فتوایشان را از مفتیان بی‌علم دریافت می‌کنند گناهشان بر مفتیان است».

شیخ ابن جبرین- اللؤلؤالمکین- ص (۷۳، ۷۲)

[۵۴۲] مسند احمد (۲/۳۲۱-۳۶۵) ابوداود (۳۶۵۷)، الفاظ از ابوداود است، ابن ماجه (۵۳)، حاکم (۱/۱۲۶-۴۳۶) حاکم این حدیث را تصحیح کرده و ذهبی نیز با وی موافق است. شیخ آلبانی رحمه الله علیه در صحیح ابوداود حدیث مذکور را «حسن» قرار داده است.