فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۳۵] حکم گرفتن عکس و فیلم از جشنواره‌ها

س: هنگام برگزاری جشن‌‌های نمایشی در مدرسه، یکی از دانش آموزان یا معلمین از جشنواره یا قسمتی از آن فیلم برداری می‌کند. در جشنواره، بخش‌‌های متنوعی از قبیل سرود، اجرای کار‌های هنری و گفتگو با دانش آموزان و معلمین وجود دارد (و از همه‌ی این‌‌ها فیلم برداری می‌شود)، بفرمایید حکم تصویربرداری و عکس‌انداختن از این مراسم چیست؟

ج: در موضوع تصویر برداری مخصوصاً با دوربین، بین صاحب نظران شریعت اسلامی اختلاف نظر است؛ مشایخ و علمای سلف آن را ممنوع دانسته‌اند. استادان بزرگواری همچون شیخ ابن ابراهیم، شیخ ابن باز و شیخ حمود تویجری مطلقاً ممنوعیت آن را به رشته‌ی تحریر درآورده‌اند. این بزرگواران انواع فیلم برداری و عکس‌‌ها را به دلیل عام بودن دلایل تحریم تصویر برابر دانسته و به ممنوعیت این عمل حکم داده‌اند. دلایلی مانند:

و یكلف أن «ینفُخَ فیها الرُّوح». «عکس بردار مجبور کرده می‌شود که در آن روح بدمد» [۵۷۹].

«أحیُوا ما خَلَقتُم». «آنچه را که درست کرده‌‌اید، زنده نمایید» [۵۸۰].

«کُلُّ مصوِّر فی النار». «هر عکس برداری در جهنم است» [۵۸۱].

«لَعنُ المُصَوِّرین». «نفرین بر عکس برداران» [۵۸۲].

رفته رفته، عد‌های از علمای متأخر وقتی که دیدند، مصیبت عکس عام شده و همه‌ی منازل، نشریه‌ها، مجلّات و کتاب‌‌ها مملو از آن است و هر کسی به نوعی (در گذرنامه، کارت شناسایی) حامل آن است، در حکم آن آسان‌گیری نمودند، چون احساس کردند که عکس در پار‌های از اوقات خصوصاً در نقل و انتقالات و مسافرت‌‌ها ضروری است.

تازه، نگهداری فعالیت‌‌ها و برنامه‌‌های این جشنواره‌‌ها دارای فایده و محاسنی نیز است، زیرا پس از اتمام جشنواره می‌توان از آن سرودها، سخنرانی ها، هنرنمایی‌‌ها و گفتگو‌ها استفاده نمود. این عده از علما می‌گویند: تصویر برداری با دوربین مثل سابق، دستی نیست و ممنوعیت شامل این دستگاه‌‌های جدید نمی‌شود. هدف از این نوع تصویر برداری‌‌ها تشبیه شئ مصوَّر با خلقت الله تعالى نیست، بلکه مقصود از آن نگهداری سخنرانی‌‌ها و مقالات است. کار عکس برداری ممکن است با مجوز‌های مذکور مباح بشود، به شرط آن که از ممنوعیت‌‌های شرعی مانند زنان بی‌حجاب پرهیز شود.

شیخ ابن جبرین- پاسخ‌‌های فقهی بر سؤالات آموزشی و تربیتی ص ۱۴۵

تهیه و تنظیم: عبدالعزیز المسیند.

[۵۷۹] بخاری (۲۲۲۵، ۵۹۶۳، ۷۰۴۲) و مسلم (۲۱۱۰). [۵۸۰] بخاری (۲۱۰۵، ۳۲۲۴، ۵۱۸۱، ۵۹۵۱، ۵۹۶۱، ۷۵۵۷، ۷۵۵۸) و مسلم (۲۱۰۷- ۲۱۰۸). [۵۸۱] مسلم (۲۱۱۰). [۵۸۲] بخاری (۲۰۸۶).