فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۲۳۲] حکم صدق الله العظیم گفتن بعد از اتمام تلاوت قرآن

س: شنیده ام‌که‌گفتن (صدق الله العظیم) بعد از قرائت قرآن بدعت است و بعضی از مردم با استدلال به این آیه: ﴿قُلۡ صَدَقَ ٱللَّهُۗ فَٱتَّبِعُواْ مِلَّةَ إِبۡرَٰهِيمَ حَنِيفٗاۖ وَمَا كَانَ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ٩٥﴾ [آل عمران: ۹۵]. «بگو: الله راست گفته است بنابراین از آیین ابراهیم پیروی‌کنیدکه به حق‌گرایش داشت» می‌‌گویند درست است.

بعضی از تحصیل کرده‌‌ها می‌گویند: پیامبر ج بعد از خواندن قرآن به قاری می‌گفت: کافی است نمی‌گفت: «صدق الله العظیم». حال سؤال من‌این‌است که «صدق الله العظیم» بعد از قرائت قرآن جایز است یا خیر؟ توضیح دهید.

ج: بسیاری از مردم عادت‌کرده‌اند بعد از قرائت قرآن «صدق الله العظیم» می‌گویند. این هیچ اصل شرعی ندارد و چنین عادتی شایسته نیست.

اگرگوینده معتقد به سنت بودن آن باشد، در این صورت این کار بدعت می‌باشد، باید آن را ترک کند؛ چون دلیلی بر آن وجود ندارد. اما آیه «قُلْ صَدَقَ اللَّـهُ» در این مورد نازل نشده است. بلکه الله تعالى به پیامبرش دستور می‌دهد که آن چه در کتاب‌های بزرگ پیشین چون تورات و غیره وجود دارد برای مردم تبیین نماید.

این دلیل نمی‌شود که‌گفتن این جمله بعد از قرائت قرآن مستحب باشد چون دلیل شرعی از پیامبر در این مورد ثابت نشده است. زمانی‌که ابن مسعود س نزد پیامبر قرآن می‌خواند به آیه: ﴿فَكَيۡفَ إِذَا جِئۡنَا مِن كُلِّ أُمَّةِۢ بِشَهِيدٖ وَجِئۡنَا بِكَ عَلَىٰ هَٰٓؤُلَآءِ شَهِيدٗا٤١﴾ [النساء: ۴۱]. حال‌آن‌‌ها چگونه است آن روزی‌که از هرامتی شاهد وگواهی (براعمال‌شان) می‌آوریم. و تو را نیز بر آنان گواه خواهیم آورد؟ رسید به پیامبر ج فرمود: کافی‌است. پیامبر ج چون‌این منظره بزرگ روز قیامت به خاطرش‌آمد به گریه افتاد. ابن مسعود س می‌گوید: متوجه رسول الله ج شدم دیدم‌که از چشمان پیامبر ج اشک جاری است [۴۱۳].

در هیچ روایتی نیامده که‌کسی از علما بگوید: ابن مسعود س بعد از جمله پیامبر ج «صدق الله العظیم» گفته باشد.

خلاصه این‌که، پایان دادن به قرائت قرآن با جمله «صدق الله العظیم» اصل و اساسی در شریعت ندارد و اگر در شرائطی قرار داشت که خواندن آن بهتر بود اشکالی ندارد که بعضی اوقات آن را بخواند.

شیخ ابن باز- مجموع فتاوی و مقالات متنوعة (۷/۳۲۹-۳۲۱)

[۴۱۳] بخاری (۵۰۵۰).