فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱] حکم دعوت الی الله تعالی

س: از محضرتان می‌خواهم حکم دعوت به‌سوی الله تعالی و انواع برتر آن را شرح دهید؟

ج: حکم دعوت: دلایل قرآن و سنت بیانگر وجوب دعوت به‌سوی الله تعالی است و دعوت به‌سوی الله تعالی از فرایض است. در این باره دلایل زیادی وجود دارد از جمله: الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَلۡتَكُن مِّنكُمۡ أُمَّةٞ يَدۡعُونَ إِلَى ٱلۡخَيۡرِ وَيَأۡمُرُونَ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَيَنۡهَوۡنَ عَنِ ٱلۡمُنكَرِۚ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ١٠٤﴾ [آل عمران: ۱۰۴]. «باید از میان شما گروهی باشندکه به خیر دعوت دهند و امر به معروف و نهی از منکر نمایند وآنان خود رستگارند».

و می‌فرماید: ﴿ٱدۡعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِٱلۡحِكۡمَةِ وَٱلۡمَوۡعِظَةِ ٱلۡحَسَنَةِۖ وَجَٰدِلۡهُم بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُ﴾ [النحل: ۱۲۵].«مردمان را با سخنان استوار و بجا و اندرزهایی نیکو و زیبا به راه پروردگارت فراخوان، و با ایشان به شیوه‌ی هر چه نیکوتر و بهتر مجادله کن».

و می‌فرماید ﴿وَٱدۡعُ إِلَىٰ رَبِّكَۖ وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ﴾ [القصص: ۸۷]. «مردم را به‌سوی پروردگارت دعوت کن، و از زمره‌ی مشرکان مباش».

و می‌فرماید: ﴿قُلۡ هَٰذِهِۦ سَبِيلِيٓ أَدۡعُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِۚ عَلَىٰ بَصِيرَةٍ أَنَا۠ وَمَنِ ٱتَّبَعَنِي﴾ [یوسف: ۱۰۸]. «بگو این راه من است. من و پیروانم از روی بصیرت [مردم] را به‌سوی الله دعوت می‌کنم».

الله تعالی بیان می‌کند که پیروان رسول الله ج داعیان به‌سوی اویند وآنان اهل بصیرتند. همان گونه‌که مشخص است پیروی از رسول ج و بر راه و روش او بودن واجب است. الله تعالى‌می‌فرماید: ﴿لَّقَدۡ كَانَ لَكُمۡ فِي رَسُولِ ٱللَّهِ أُسۡوَةٌ حَسَنَةٞ لِّمَن كَانَ يَرۡجُواْ ٱللَّهَ وَٱلۡيَوۡمَ ٱلۡأٓخِرَ وَذَكَرَ ٱللَّهَ كَثِيرٗا٢١﴾ [الأحزاب:۲۱] . «سرمشق و الگوی زیبایی در (شیوه پندار و گفتار و کردار) رسول الله ج برای شماست. برای کسانی‌که امید به الله دارند، و جویای قیامت هستند و الله را بسیار یاد کنند».

علما تصریح‌کرده‌اند که دعوت به‌سوی الله در جاهایی‌که داعیان به‌سوی الله دعوت می‌دهند، فرض کفایی است، چرا که هر منطقه و سرزمینی نیاز به دعوت و فعالیت دارد. پس فرضی است کفایی‌که اگر به‌اندازه کافی افراد به امر دعوت اقدام کرده باشند. این فرض از بقیه ساقط می‌شود و حکم دعوت برای بقیه سنت مؤکده و کار پسندید‌های است. اگر در منطقه‌ی خاصی‌کسی مبادرت به امر دعوت نکند همه‌ی‌آنان گناهکار می‌شوند.

بر همگان واجب است که با توجه به توان و امکانات خود اقدام به دعوت کنند. اما با توجه به عموم شهر‌ها واجب است که در همه جا گروهی مشخص اقدام به دعوت به‌سوی الله کنند و رسالت خود را به تمام نقاط برسانند و دستور الله را با راه‌های ممکن بیان نمایند، چرا که رسول الله ج داعیانی را با نامه‌‌هایی سوی مردم، پادشاهان و رؤسا فرستاد تا آن‌‌ها را به‌سوی الله دعوت نمودند.

شیخ ابن باز- مجلة البحوث العدد (۴۰)، ص (۱۳۶- ۱۳۵)