فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۴۲] بیانیه «کمیته دائم افتا» در مورد لباس زن، نزد محارم

الحمدلله رب العالمین والصلاة والسلام علی نیبنا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین... وبعد:

زنان مؤمن در صدر اسلام به برکت ایمان به خدا و پیروی از قرآن و سنت در نهایت پاکدامنی و حیا قرار داشتند. در آن دوران زن‌ها لباس ‌هایی می‌پوشیدند، که تمام بدنشان را می‌پوشاند. وقتی با یکدیگر یا با محارم خود می‌نشستند بی‌پرده و بدون پوشش نبودند. همواره تا دورانی نزدیک به زمان ما این سنت ارزشمند در میان زنان امت مرسوم بوده است، تا این که به خاطر عوامل متعددی که جای بیان تفصیلی آن در اینجا نیست فساد در پوشش و رفتار در میان زنان راه یافت، و با توجه به پرسش‌‌های زیادی که از کمیتهء افتا در مورد حدود نگاه کردن زن به زن و لباسی که زن باید در میان زنان بپوشد، مطرح می‌شود، «کمیته دائم افتا» برای عموم زن‌های مسلمان در این خصوص توضیح می‌دهد: زن باید به صفت حیا که پیامبر ج آن را از ایمان و شعب‌های از ایمان قرار داده متصف باشد.

از جمله حیائی که عرفاً و شرعاً به آن امر شده این است که زن، حجاب داشته باشد و دارای اخلاق و رفتاری باشد که او را از مواضع فتنه و تهمت دور می‌نماید.

ظاهر قرآن براین دلالت می‌نماید که زن فقط قسمت ‌هایی از بدنش را برای زنان می‌تواند نمایان کند که برای محارم خود می‌تواند نمایان کند و معمولاً در خانه آن قسمت از بدن را نمی‌پوشاند، چنان که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَلَا يُبۡدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوۡ ءَابَآئِهِنَّ أَوۡ ءَابَآءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوۡ أَبۡنَآئِهِنَّ أَوۡ أَبۡنَآءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوۡ إِخۡوَٰنِهِنَّ أَوۡ بَنِيٓ إِخۡوَٰنِهِنَّ أَوۡ بَنِيٓ أَخَوَٰتِهِنَّ أَوۡ نِسَآئِهِنَّ﴾ [النور: ۳۱]. «و زینت خود را آشکار نسازند مگر بر شوهرشان یا پدرانشان یا پدران شوهرشان یا پسرانشان یا پسران شوهرشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان یا زنان [هم آیین ] شان».

وقتی که قرآن این را تصریح می‌نماید و سنت بر آن دلالت می‌کند، عملکرد همسران پیامبر ج و زنان صحابه و تابعین و زنان امت تا به امروز نیز همین بوده است. آنچه معمولاً در حضور کسانی که در آیه ذکر شدند نمایان می‌شود، قسمت ‌هایی از بدن زن است که اغلب در خانه و در حالت کار آن قسمت‌‌ها را نمی‌پوشاند. مانند: برهنه بودن صورت و دست‌ها و گردن و پاها. اما زیاده روی در برهنگی، پیش زنان، علاوه بر این که دلیلی بر جواز آن از قرآن و سنت وجود ندارد همچنین سبب می‌شود تا زنان، به فتنه مبتلا شوند؛ از طرفی چنین زنی الگوی بدی برای دیگر زنان می‌شود، و همچنین تشبّه با زن‌های کافر و فاسد و بی‌حجاب است.

پیامبر ج می‌فرماید: «مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ فَهُوَ مِنْهُمْ». «هرکس که خود را شبیه گروهی کند از همان گروه است [۱۹۳۸]».

در صحیح مسلم از عبدالله بن عمرو ب روایت است که رسول الله ج او دید که لباس‌‌های زرد رنگ پوشیده است. پیامبرج فرمود: «إن هذه من ثياب الكفار؛ فلا تَلْبَسْها [۱۹۳۹]. «این لباس‌‌های (زرد رنگ) متعلق به کافران است، آن‌‌ها را نپوش».

در صحیح مسلم روایت است که پیامبر ج فرمود: «صِنْفَانِ مِنْ أهْلِ النَّارِ لَمْ أَرَهُمَا: قَومٌ مَعَهُمْ سِيَاطٌ كَأذْنَابِ البَقَرِ يَضْرِبُونَ بِهَا النَّاسَ، وَنِسَاءٌ كَاسِيَاتٌ عَارِيَاتٌ، مَائِلاَتٌ مُمِيلاَتٌ، رُؤُوسُهُنَّ كَأَسْنِمَةِ البُخْتِ المائِلَةِ، لاَ يَدْخُلْنَ الجَنَّةَ وَلاَ يَجِدْنَ رِيحَهَا، وإنَّ رِيحَهَا لَيُوجَدُ مِنْ مَسِيرَةِ كَذَا وَكذَا». «دو گروه از اهل دوزخ هستند که من آن‌‌ها را -در جامعه خود و در زمان خود-ندیده ام: "گروه نخست" گروهی هستند که شلاق ‌هایی همچون دم گاو، به دست دارند و با آن مردم را می‌زنند، (کنایه از ظالمان و ستمگران) و "گروه دوم" زنانی هستند که لباس به تن دارند اما برهنه‌اند، به دیگران تمایل دارند و دیگران را به‌سوی خود متمایل می‌کنند، مو‌های سرهایشان چون کوهان شتر است، این زن‌ها به بهشت نمی‌روند و بوی آن را احساس نخواهند کرد، در حالی که بوی بهشت از فاصله‌‌های بسیار دوری به مشام می‌رسد [۱۹۴۰]».

این‌‌ها لباس به تن دارند اما برهنه‌اند، یعنی زن لباسی بر تن کند که در واقع، بدنش را نپوشاند، پس چنین زنی در حقیقت لخت و عریان است، مانند این که زن لباس نازک بپوشد که بدنش نمایان باشد، و یا لباس تنگ بپوشد که بر آمدگی بدنش را ظاهر کند، و یا لباس کوتاه بپوشد که بعضی از اعضای بدنش برهنه بمانند.

بنابراین زنان مسلمان باید به رهنمودی که امهات المؤمنین و زنان صحابه سن و پیروان نیکویشان از زنان این امت بر آن بوده‌اند ملتزم باشند و بکوشند تا خود را بپوشانند چون این گونه از اسباب فتنه بهتر در امان خواهند بود.

همچنین زنان مسلمان از پوشیدن لباس ‌هایی که با پوشیدن آن خود را شبیه زن‌های کافر و فاسد می‌نمایند پرهیز کنند، و اینگونه از خدا و پیامبر ج اطاعت نمایند و به پاداش الله تعالی امیدوار بوده و از عذاب او بترسند.

همانگونه که هر مسلمانی، در مورد زنانی که تحت سرپرستی او قرار دارند، تقوای الهی را رعایت کند؛ و اجازه ندهد که زنان لباس‌‌های فتنه انگیزی که خدا و پیامبرش حرام نموده‌اند بپوشند. مرد باید بداند که او مسئول است و روز قیامت در مورد کسانی که تحت سرپرستی او قرار دارند مورد بازخواست قرار می‌گیرد.

از خداوند متعال مسئلت می‌نمائیم که اوضاع مسلمین را اصلاح نماید و همهء ما را به راه راست هدایت کند؛ بیگمان او شنوای نزدیک است. انه سمیع قریب مجیب.

و صلی الله و سلم نبینا محمد و علی آله و صحبه.

فتاوی اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة و الإفتاء (۱۷/۲۹۰-۲۹۴).

[۱۹۳۸] أحمد (۲/۵۰، ۹۲)، و أبو داود (۴۰۳۱) من حدیث ابن عمر، و البزار (۲۹۶۶)، و الطبرانی فی «الأوسط» (۸۳۲۷)من حدیث حذیفة بن الیمان، بسندٍ ضعیف؛ لکن له شواهد تبلغ به مرتبة الحسن. انظر: «فیض القدیر»۶/۱۰۵ (۸۵۹۳). [۱۹۳۹] مسلم (۲۰۷۷). [۱۹۴۰] مسلم (۲۱۲۸).