فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۴۰] عده‌های شرعی و اندازه‌ی هر‌یک از آن

س: مقدار عده‌‌های افراد ذیل چقدر است:

۱- مطلّقه ۲-حائض۳- دختر خرد سال- زنی که در ایام نفاس است

۵- حامله ۶-زنی که خون استحاضه دارد ۷- زنی که به علت پیری، عادت ماهیانه‌ی او قطع است؟

ج: زن‌‌هایی که عده می‌گذرانند، شش نوع هستند:

نوع اول: زن حامله که عده‌اش در صورت وفات شوهر یا طلاق، وضع حمل است. چنانکه الله تعالی می‌فرمایید: ﴿وَأُوْلَٰتُ ٱلۡأَحۡمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن يَضَعۡنَ حَمۡلَهُنَّ﴾ [الطلاق: ۴]. «و عدّه‌ی زنان باردار این است که وضع حمل کنند».

نوع دوم: زنی که شوهرش وفات کرده و او حامله نیست، عدّه‌ی این زنان این است که از وقتی که شوهرانشان وفات می‌یابند، چهار ماه و ده روز عدّه بگذرانند.

الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَٱلَّذِينَ يُتَوَفَّوۡنَ مِنكُمۡ وَيَذَرُونَ أَزۡوَٰجٗا يَتَرَبَّصۡنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرۡبَعَةَ أَشۡهُرٖ وَعَشۡرٗا﴾ [البقرة: ۲۳۴]. «و کسانی از شما که می‌میرند و زنانی می‌گذارند آن زنان باید چهار ماه و ده روز عده بگذرانند».

نوع سوم: زنی که عادت ماهیانه دارد، این زن اگر طلاق داده شود یا نکاحش فسخ گردد باید بعد از طلاق سه بار عادت ماهیانه و یا سه بار پاک شدن از حیض انتظار بکشد.

﴿وَٱلۡمُطَلَّقَٰتُ يَتَرَبَّصۡنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلَٰثَةَ قُرُوٓءٖ﴾ [البقرة: ۲۲۸]. «زنان مطلقه باید (بعد از طلاق) سه بار عادت ماهیانه (و یا سه بار پاک شدن از حیض) انتظار بکشند».

نوع چهارم: زنی که به علت کمی سن و یا به سبب پیری عادت ماهیانه ندارد، عده‌ی چنین زنی سه ماه است.

چون الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَٱلَّٰٓـِٔي يَئِسۡنَ مِنَ ٱلۡمَحِيضِ مِن نِّسَآئِكُمۡ إِنِ ٱرۡتَبۡتُمۡ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَٰثَةُ أَشۡهُرٖ وَٱلَّٰٓـِٔي لَمۡ يَحِضۡنَ﴾ [الطلاق: ۴]. «زنانی که ناامید از عادت ماهیانه اند، و همچنین زنانی که هنوز عادت ماهیانه ندیده اند، اگر (درباره‌ی حکم عده‌ی ایشان) مترددید، بدانید که عده‌ی آنان سه ماه است».

نوع پنجم: زنی که عادت ماهیانه‌اش بند آمده و او دلیلش را نمی‌داند. عدّه‌ی چنین زنی یک سال است؛ چون امام شافعی می‌گوید: این قضاوت عمرس بین مهاجرین و انصار است. تا جایی که ما می‌دانیم کسی به آن اعتراض ندارد.

نوع ششم: زنی که شوهرش مفقود است، عده‌ی چنین زنی این است که بعد از مدّتِ انتظار کشیدن برای شوهر، چهار ماه و ده روز عدّه بگذارند. (یعنی چنین زنی، پس از اینکه مدت‌‌ها برای پیدا شدن شوهرش جستجو می‌کند و انتظار می‌کشد، اما در نهایت مأیوس می‌شود. پس از ناامید شدن، در سوگ شوهر می‌نشیند و چهار ماه و ده روز عدّه می‌گذراند و از آن پس می‌تواند ازدواج کند).

وبا لله التوفیق، وصلی الله علی نبینا محمد وآله وصحبه وسلم

فتاوای انجمن دائم پژوهش‌‌های علمی و افتا۲۰/۴۰۲-۴۰۴)