فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۴۸] آیا نخل‌های خانه زکات دارد؟

س: سه سال پیش خان‌های خریدم که الحمد لله سه اصله درخت خرمای ثمره دهنده از دو نوع در آن وجود دارد و ثمره‌ی شان زیاد است. آیا با این وضع بر من زکات واجب است. اگر جواب مثبت است و با توجه به این که مردم نسبت به آن نا آگاه هستند، از شما چند سؤال می‌پرسم:

اولاً: چگونه می‌توانم بدانم که ثمره‌ی این درختان به حد نصاب رسیده است، در حالی که من همواره از آن‌‌ها می‌چینم؟

ثانیاً: میزان زکات آن‌‌ها چگونه تعیین می‌شود؟

- آیا زکات هر نوع آن جداگانه ادا می‌شود، یا این که هر دو نوع با هم زکات شان ادا می‌شود؟

- آیا جایز است که به جای ثمره‌ی این درختان، پول پرداخت نمایم؟

- زکات سال‌‌های گذشته را نداده ام چه کار کنم؟

ج: درست است که بسیاری از مردم پیرامون حکم نخل ‌هایی که در خانه‌‌های شان است ناآگاه‌اند؛ آری! بسیاری از مردم، دارای هفت یا ده و یا کم و بیش اصله نخل خرما هستند که ثمره‌ی آن‌‌ها نیز به حد نصاب می‌رسد، ولی نمی‌دانند که زکات بر آن‌‌ها واجب است، بلکه فکر می‌کنند که زکات تن‌‌ها در نخل‌‌های باغ‌‌ها واجب است، در حالی که زکات در ثمره‌ی نخل واجب است، چه در خانه باشد و چه در باغ.

بنابراین، صاحب این نخل‌‌ها باید کارشناسی بیاورد تا ثمره‌ی این درختان را تخمین بزند که آیا به حد نصاب می‌رسند یا نه؟ اگر به حد نصاب می‌رسند، بر او واجب است که زکات آن را بپردازد. ولی چگونه زکات آن‌‌ها را بدهد، در حالی که از آن‌‌ها می‌چیند؟

- به نظرم، در چنین حالتی باید قیمت ثمره‌ی نخل تخمین زده شود و نصف عشر (یک بیستم) از قیمت آن به عنوان زکات داده شود. این کار برای مالک آسان تر است. لیکن مقدار زکات چقدر است؟

پاسخ این است که مقدار زکات این ثمره‌‌ها پنج درصد (%۵)است، در حالی که زکاتِ مال %۵/۲ است، چون زکات خرما همچون زکات ثمره است، نه مانند زکات تجارت.

امّا سال ‌هایی که گذشته و سائل از حکم آن نا آگاه بوده، اکنون با خودش تخمین بزند که ثمره‌‌های سال‌‌های گذشته چقدر می‌تواند باشد و زکات آن‌‌ها را بپردازد و گناهی بر گردن او نیست؛ چون او از حکم مذکور ناآگاه بوده است. ولی باید زکات سال‌‌های گذشته را بپردازد.

شیخ ابن عثیمین – مجموعه فتاوی و رسائل (۱۸/۶۰) – ف (۴۰)