فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۸۴] تبریک گفتن عید کریسمس

س: تبریک گفتن عید کریسمس به کفار چه حکمی‌دارد؟ وقتی‌ آن‌‌ها این عید را به ما تبریک گفتند، جواب آن‌‌ها را چگونه بدهیم؟ آیا رفتن به مجالس آن‌‌ها که به همین مناسبت برگذار می‌شود، درست است؟ آیا اگر انسان چنین کاری را بدون قصد انجام دهد، گناهکار می‌شود؟ حال که انگیزه‌اش سازش، شرم، انجام این کار بصورت ناخواسته یا دیگر اسباب باشد، آیا مشابهت به آن‌‌ها جایز است؟

ج: تبریک گفتن عید کریسمس یا دیگر عید‌های دینی آن‌‌ها به اتفاق حرام است. ابن قیم «/» در کتاب احکام اهل ذمه [۳۱۷] این مطلب را نقل کرده است و می‌گوید:

تبریک گفتن شعائر مختصّ کفار، به اتفاق حرام است، مانند: تبریک عید و روزه‌یشان که بگوید عید بر شما مبارک! و یا این عید بر شما مبارک باد! و مانند این‌ها.

اگر گوینده‌ این (تبریک) از کفر سالم بماند، این عمل از محرمات است، چنین تبریکی به منزله‌ی تبریک بخاطر سجده‌ی بر صلیب است، حتی گناهش در نزد الله بزرگتر و دشمنی‌اش بر الله سخت‌تر، از تبریک گفتن بخاطر شراب‌خواری، قتل، زنا و.... است.

بسیاری از کسانی که از دین آشنایی ندارند مرتکب این چنین گناهانی می‌شوند درحالی‌که از زشتی عملش بی‌خبر است و اگر کسی بر انجام‌ دهنده‌ی گناه، بدعت یا کفر تبریک بگوید، خودش را در معرض خشم و غضب الله تعالى قرار داده است.

تبریک اعیاد دینی کفار، حرام است وآنچه را که ابن قیم ذکر کرده است مؤید همین مطلب است، چون تبریک گفتن نوعی اقرار بر شعائر کفر و تأیید (و رضایت) وی به نفع عقیده آنان است، هرچند قلباً چنین کفری را برای خود نپسندد، اما برای فرد مسلمان حرام است که شعائر کفر را بپسندد یا آن‌‌ها را به کسی دیگر تبریک بگوید، چون الله تعالى این را نمی‌پسندد و...

الله تعالى می‌فرماید: ﴿إِن تَكۡفُرُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِيٌّ عَنكُمۡۖ وَلَا يَرۡضَىٰ لِعِبَادِهِ ٱلۡكُفۡرَۖ وَإِن تَشۡكُرُواْ يَرۡضَهُ لَكُمۡ﴾ [الزمر: ۷]. «اگر کفران [نعمت] کنید الله از شما بی‌نیاز است و هرگز کفر را برای بندگانش نمی‌پسندد و اگر شکر او را به جا آوریدآن را برای شما می‌پسندد».

والله می‌فرماید: ﴿ٱلۡيَوۡمَ أَكۡمَلۡتُ لَكُمۡ دِينَكُمۡ وَأَتۡمَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ نِعۡمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ ٱلۡإِسۡلَٰمَ دِينٗا﴾ [المائدة: ۳]. «امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین [جاودان] شما پذیرفتم».

تبریک گفتن عید به آنان چه با فرد مسلمان همکار باشند یا نباشند؛ حرام است. حتی اگر اعیادشان را به ما تبریک گفتند ما نباید جواب تبریک‌شان را بدهیم؛ چرا که از اعیاد ما نیست و عید آن‌‌ها عیدی است‌ که مورد تأیید الله تعالى نیست، چرا که این عید‌ها یا در دین‌شان نبوده لذا بدعت است و یا مشروع بوده و به وسیله دین اسلام که الله تعالى محمد ج را با آن برای تمام بندگان مبعوث کرده، منسوخ گردیده است.

و در این رابطه الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَمَن يَبۡتَغِ غَيۡرَ ٱلۡإِسۡلَٰمِ دِينٗا فَلَن يُقۡبَلَ مِنۡهُ وَهُوَ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ٨٥﴾ [آل عمران: ۸۵]. «هر‌کس جز اسلام دینی برای خود انتخاب کند از او پذیرفته نخواهد شد و او در آخرت از زیان‌کاران است».

به این ترتیب برای فرد مسلمان اجابت دعوت‌شان به این مناسبت حرام است چون این عمل از تبریک گفتن به آن‌‌ها بزرگتر است چرا که مشارکت با آن‌‌ها [در این عمل ناجایز] است و هم چنین بر مسلمان تشبیه به کفار در برگذارکردن جلسات به این مناسبت‌‌ها یا رد و بدل کردن هدایا یا توزیع حلوا، غذا دادن، تعطیل کردن کار‌ها و... حرام است، به دلیل این که پیامبرالله ج می‌فرماید: «مَن تَشَبَّهَ بِقَومٍ فَهُوَ مِنهُم» [۳۱۸]. «هرکس خودرابه قومی تشبیه کند ازآن‌‌ها است».

ابن تیمیه در کتاب «اقتضاء الصراط المستقیم، مخالفة اصحاب الجحیم» [۳۱۹]. می‌گوید: «مشابهت به آن‌‌ها در بعضی از اعیادشان موجب شادی و سرورآنان در عمل باطل‌شان می‌گردد و..».

حتی چه بسا که آن‌‌ها را به طمع بیاندازد تا فرصت را غنیمت بشمارند و ضعفا را به ذلت بکشانند، هر‌کس چیزی از این گونه اعمال را انجام دهد گناهکاراست فرقی ندارد که به خاظر سازش، دوستی، از روی شرم یا دیگر اسباب باشد. چون این سازش با کفار در دین است و از اسباب تقویت روحی کفار است و موجب افتخار کردن به دین‌شان می‌گردد.

از الله می‌خواهیم که مسلمانان و دین‌شان را عزت دهد، به آن‌‌ها توفیق ثبات در دین و یاری علیه دشمنان‌شان را عنایت فرماید که او قوی و عزیز است.

شیخ ابن عثیمین- مجموع فتاوای و رسائل (۳/۴۴)

[۳۱۷] احکام اهل الذمه (۱/۴۴۱). [۳۱۸] تخریجش گذشت در فتاوا (۱۵۹). [۳۱۹] اقتضاء صراط مستقیم،ص (۲۱۹).