فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۲] روش تجهیز و کفن و دفن میت مسلمان

س۱: روش شستن میت چگونه است؟ در این زمینه‌، به طلبه‌‌ها و کسانی که به غسل دادن میت اقدام می‌کنند چه نصیحتی دارید؟

ج۱: روش غسل دادن میت: هنگام غسل، باید میت را در مکانی مخفی و بدور از دید مردم بگذارند و در آن محل نباید جز کسانی که مسئولیت غسل را به عهده دارند حضور داشته باشند. پس از آن، لباس‌‌های میت را درآورده و پارچ‌های بر عورتش بگذارند، تا هیچ‌کس حتی غسل دهنده هم آن را نبیند، آنگاه غسل دهنده دستی بر شکم میت می‌کشد، اگر چیزی از شکمش بیرون بیاید آن را تمییز کند، سپس همچون وضوی نماز وضویش دهند، مگر این که آب در دهان و بینی‌اش نکنند، بلکه تکه پارچ‌های را خیس نموده و آن را به دندآن‌‌ها و داخل بینی‌اش بمالند. پس از آن سرش را شستشو دهند و سپس سایر جسدش را.

شستن را از طرف راست بدن شروع بکنند. بهتر است در آب، سدر بریزند؛ چون سدر، نظافت را بهتر انجام می‌دهد. موی سر و صورتش را با عصاره‌ی سدر بشویند. همچنین مناسب است که در مرتبه‌ی پایانی او را با آب و کافور، غسل دهند. زیرا رسول الله ج به زنانی که دخترش را غسل می‌دادند امر فرمود: «إجْعَلْنَ فِي الْـغَسْلَةِ اْلأخيرَةِ كَافُورًا، أَوْ شَيْئًا مِنْ كَافُورٍ» [۸۴۵]. «در مرتبه‌ی پایانی غسل او را با کافور یا با مقداری کافور بشویید».

پس از غسل بدنش را خشک نموده و در کفن‌‌ها بگذارند.

غسل دادن میت فرض کفایه است. اگر کسی این وظیفه را به عهده بگیرد، از گردن دیگران ساقط می‌شود. بنابراین کسی که اقدام به آن می‌کند فرض کفای‌های را انجام داده و مستحق اجر و ثواب فرض است.

شایسته است غسل میت را کسی به عهده بگیرد که چگونگی غسل شرعی را بداند. لازم نیست که حتماً برای این کار طلبه‌‌ها اقدام کنند چون آن‌‌ها به شغل مهم‌تر و واجب‌تری مشغولند. کسان دیگری وجود دارند که از طرف مقامات مسئول و ذی‌ربط بر این کار گمارده شده‌اند، لیکن به این افراد باید روش غسل کردن و کفن کردن را تفهیم نمود تا بر کارشان آگاه و آشنا بشوند. (والله اعلم).

شیخ ابن عثیمین – فتاوایی در احکام جنایز (ص۸۲)

جمع و ترتیب: فهد السلیمان

س۲: از جنابعالی خواهشمندیم مسایلی را که هنگام تجهیز و دفن و کفن میت مسلمان واجب است همچنین آنچه را که در این باب مستحب است برای ما مرقوم بفرمایید.

ج۲: هرگاه مرگ مسلمانی قطعی شد، جایز است که اطرافیان او پلک‌‌های چشمانش را ببندند و فک‌هایش را بسته و جسدش را بپوشانند و در غسل، کفن و دفن او عجله کنند.

ابتدا طبق دستور شریعت اسلامی غسلش بدهند: بدین صورت که ابتدا دست‌هایش را شسته و دستی بر شکمش بکشند و جسدش را از آلودگی‌‌ها پاک نمایند. سپس همچون وضوی نماز، وضویش بدهند، آنگاه سر و موی صورتش را با آب و سدر و با موادی چون صابون یا گیاه اُشنان بشویند. پس از آن بر جانب راست و سپس بر جانب چپش آب بریزند، در مرتبه‌ی دوم و سوم نیز به همین شکل غسلش بدهند. اگر لازم شد تا پنج یا هفت بار این کار را تکرار بکنند و در آخرین غسل اگر ممکن باشد او را با آب و کافور بشویند، و زیر بغل‌‌ها و بن رآن‌‌ها و بر اعضای سجده، مواد خوشبو بزنند و اگر همه‌ی بدن را خوشبو و معطر نمایند بهتر و افضل است و اگر چنانچه به یک بار غسل دادن بسنده کردند جایز است.

مو‌های سر زن به سه دسته بافته شود و در پشت سر او قرار داده می‌شوند. میت پس از غسل در سه پارچه‌ی سفید ولی نه به صورت پیراهن و عمامه، کفن کرده می‌شود و در آن پارچه پیچانده می‌شود.

جایز است که در سه پارچه به نام‌‌های پیراهن، ازار و لفافه و یا تن‌‌ها در یک لفافه کفن شود. زن در پنچ پارچه به نام‌‌های پیراهن، مقنعه، ازار و دو لفافه کفن کرده می‌شود. و اگر در یک لفافه کفن شود نیز جایز است.

پس از کفن، مسلمانان بر مرده نماز جنازه می‌خوانند؛ بدین صورت که پس از تکبیر اول سوره‌ی فاتحه و پس از تکبیر دوم درود و پس از تکبیر سوم دعای میت را می‌خوانند. و اگر دعای مأثور را بخوانند بهتر است، یکی از آن دعا‌ها این است:

«اللّهمَّ اغْفِرْ لِحَيِّنَا وَمَيّتِنَا وشَاهِدِنَا وغَائبِنَا، وصَغِيْرِنَا وكَبيْرِنَا، وَذَكَرِنَا وأنْثَانا، اللّهُمَّ مَنْ أحْيَيْتَهُ مِنَّا فَأحْيِهِ عَلَي اْلإِسْلامِ، وَمَنْ تَوَفَّيْتَهُ فَتَوَفَّهُ عَلَي الْـإيْمَانِ، اللّهُمَّ لَا تَحْرِمْنَا أجْرَهُ وَلَا تَفْتِنَّا بَعْده، اللّهُمَّ اغْفِرلهُ وارْحَمْهُ وَعَافِهِ وَاعْفُ عنه، وَأكْرِمْ نُزُلَهُ ووَسِّعْ مُدْخَلَهُ وَاغْسِلْهُ بِالْـماء وَالثّلْجِ وَالْـبَرَدِ وَأبْدِلْهُ دَارا خَيراً مِنْ دَارِهِ وَأهْلاً خَيْراً مِنْ أهْلِهِ، وأدْخِلْهُ الْـجَنّة وَقِهِ فِتْنَةَ الْـقَبْرِ وَعَذابَ النّارِ» [۸۴۶]. «پروردگارا! افراد زنده و مرده، حاضر و غایب، کوچک و بزرگ، مرد و زن ما را ببخش، پروردگارا! هر‌کس از ما را که زنده نگه می‌داری با اسلام زنده نگه دار و هر‌کس از ما را که می‌میرانی با ایمان بمیران. پروردگارا! ما را از ثواب او محروم مگردان و بعد از او ما را در فتنه گرفتار نکن. پروردگارا! او را بیامرز و به او رحم کن و او را مورد عفو و بخشش خود قرار بده و جایش را در بهشت گرامی بدار و جایگاهش را (در قبر) فراخی و وسعت ده، و او را (از گناهان) با آب و برف و تگرگ بشوی و او را از گناهان چنان پاک کن که پارچه‌ی سفید از چرک پاک می‌شود و برای او خآن‌‌های بهتر از خآن‌هاش و خانواد‌های بهتر از خانواده‌اش جایگزین کن و او را به بهشت ببر و از عذاب قبر و جهنم نجاتش بده».

پس از دعا برای بار چهارم تکبیر گفته و با یک سلام در سمت راست به نماز پایان دهند.

بعد از آن نور افشانی، چراغانی و گفتن لاإله الاالله و دعا به آواز بلند جایز نیست.

اگر ممکن باشد قبر میت بایستی لحد شود و اگر این کار مشکل باشد آن را شق کنند، حاضرین پس از برابر کردن قبر در کنار آن بایستند و برای میت استغفار نموده و برای ثابت قدمی او در برابر پرسش‌‌های منکر و نکیر دعا کنند.

تکفین و تدفین میت را نباید بیش از مدت زمان تجهیز و حضور خویشاوندان و همسایه‌‌ها به تأخیر‌انداخت (البته اگر حضور خویشاوندان و همسایه‌‌ها به طول می‌انجامد نباید انتظار آن‌‌ها را کشید)، زیرا رسول الله ج فرموده است: «أَسْرِعُوا بِالْـجِنَازَةِ» [۸۴۷]. «جنازه‌ی میت را به سرعت ببرید».

برگزاری مراسم عزاداری برای میت جایز نیست. کسی که به هنگام نماز جنازه در شهر حضور داشته است و به نماز جنازه نرسیده است تا دو ماه می‌تواند بر قبر میت نماز جنازه بخواند. چون رسول الله ج «بر قبر مادر سعد نماز جنازه خواند در حالی که از دفن آن یک ماه گذشته بود» [۸۴۸].

دفن مسلمان در گورستآن‌‌های نصاری و دیگر کافران از قبیل یهود، کمونیست‌‌ها و مشرکان و بت‌پرستان جایز نیست.

وصلی الله علی نبینا محمد وآله وصحبه وسلم

فتاوای انجمن دایمی بحوث علمی و افتا (۸/۳۵۳)

[۸۴۵] بخاری (۱۲۶۳،۱۲۵۸،۱۲۵۴،۱۲۵۳) مسلم (۹۳۹) بنحوه. [۸۴۶] مسند احمد (۲/۳۸۶، ۶/۲۳، ۲۸) و مسلم (۹۶۳) و غیره... [۸۴۷] بخاری (۱۳۱۵) و مسلم (۹۴۴). [۸۴۸] ترمذی (۱۰۳۸)، ابن ابی‌شیبه (۱۱۹۳۵)، طبرانی در الکبیر (۵۳۷۸)، بیهقی در «الکبری» (۶۸۱۲، ۶۸۱۳). به صورت مرسل از سعید بن مسیب.