فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۲۳] حکمت بردگی اسیران کفار

س: می‌گویند: چرا اسلام برده داری را تحریم نمی‌کند؟ «تعالى الله عما یقولون»!.

ج: الله تعالى دارای کمال علم و حکمت و لطف و رحمت است و از کار‌ها و امور بندگان آگاه بوده و نسبت به بندگانش رحیم و در آفرینش و قوانین شریعت خود، حکیم می‌باشد. آن چه به صلاح دنیا و آخرت مردم است و سعادت واقعی، آزادی و مساوات را برایشان تضمین می‌کند در پرتو عدالت و هدایت فراگیر و قوانینی‌که در آن حق الله و حق بندگان ضایع نمی‌شود نازل کرده است.

پیامبرانی را برای این شریعت فرستاده است که بشارت و بیم دهند. هر کسی از راه و روش‌آنان پیروی‌کند سزاوار بزرگداشت است و به سعادت و پیروزی دست می‌یابد؛ اما کسی که از پیمودن راه پایداری سر باز زند به او چیز‌هایی ناپسند، مانند: کشته شدن یا بردگی نازل می‌شود و به آن مبتلا می‌گردد تا عدالت برقرار و امنیت محقق شود و جآن‌ها، آبرو‌ها و اموال حفظ گردد.

جهاد برای تحقق این‌هدف ‌مشروعیت یافته است تا دست مجرمان گرفته شود و بر عناصر فساد غلبه کرده و زمین از شر ظالمان پاک گردد. اما ‌کسانی که اسیر مسلمانان می‌شوند، امام و رهبر مسلمانان اختیار دارد که، اگر شرارت کسی از آن‌‌ها بسیار باشد و امیدی به اصلاحش نباشد او را بکشد یا این که او را عفو کند و یا اگر اسیر صلاحیت داشت و در او خیری بود از او فدیه بگیرد و آزادش کند.

یا اسیر را به بردگی بگیرد و این در صورتی است که با ماندن در میان مسلمانان اصلاح می‌شود و کجی‌هایش راست شده و راه هدایت و نجات را در پیش می‌گیرد و ایمان می‌آورد؛ زیرا عدالت و رفتار پسندیده‌ی مسلمانان را از نزدیک مشاهده می‌کند. از آنان نصوص شریعت و احکام و آداب اسلامی را می‌شنود و قلبش‌آماده‌ی پذیرش اسلام می‌گردد. الله تعالی دل او را برای پذیرش اسلام آماده می‌کند. ایمان برایش محبوب می‌‌گردد و کفر و فسق و عصیان در نظرش ناپسند خواهند شد. درآن‌هنگام او زندگی جدیدی را با مسلمانان آغاز خواهد کرد و صلاحیت کسب آزادی را از راه مکاتَب [۱۱۲۲] بدست می‌آورد.

همان گونه‌که‌الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَٱلَّذِينَ يَبۡتَغُونَ ٱلۡكِتَٰبَ مِمَّا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡ فَكَاتِبُوهُمۡ إِنۡ عَلِمۡتُمۡ فِيهِمۡ خَيۡرٗاۖ وَءَاتُوهُم مِّن مَّالِ ٱللَّهِ ٱلَّذِيٓ ءَاتَىٰكُمۡ﴾ [النور: ۳۳]. «کسانی‌که از بردگان‌تان‌که خواستار (آزادی‌خود) با عقد قرار داد شدند، با ایشان‌عقد قرارداد ببندید اگر در ایشان خیر و شایستگی دیدید. و از مال و ثروت الله‌که به شماداده است بدیشان بدهید».

یا آزادکردن برده برای‌کفاره‌ی قسم، ظهار، نذر و یا از طریق ر‌ها کردن برده برای رضای الله و امید به پاداش و یا از دیگر راه‌‌ها برده آزادی را بدست خواهدآورد.

این‌گونه فهمیده می‌شودکه اصل برده داری از طریق اسارت در جهاد با کافران و به هدف اصلاح برده است تا آنان را از فضای شرارت بار بیرون نمایند. در زندگی بین مسلمانان‌که‌آن‌‌ها را به خیر راهنمایی می‌کنند و موجب رهانیدنشان از چنگال شر و پاک‌کردنشان از پلیدی‌‌های کفر وضلالت می‌گردند. به آن‌‌ها شایستگی زندگی‌آزادآن‌‌های را می‌‌دهد که درآن با امنیت از زندگی بهرمند شوند. در واقع برده داری‌در قوانین اسلامی عامل پاک کننده و به منزله‌ی دوش حمامی‌است‌که هرکه را به اسارت بگیرند از یک در وارد آن می‌کنند تا پلیدی‌هایش را بشویند و سپس از در دیگری با پاکی و سلامت از آفات بیرونش می‌آورند.

و بالله التوفیق، و صلی الله علی نبینا محمد وآله وصحبه وسلم

فتاوی انجمن دایمی مباحث علمی و افتا (۱۶/۵۷۰-۵۷۲)

[۱۱۲۲] مکاتب: برده ای که خود را در مقابل پرداخت مبلغی، آزاد می‌کند. [مترجم].