فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۴۷] جمع بین حدیث (توصیف دعا خوان به شرک) و (تشویق مسلمان به دعا خواندن برای برادرش)

س: از عبدالله بن مسعود س روایت است که می‌گوید: از پیامبر ج شنیدم که می‌گفت: «إِنَّ الرُّقَى وَالتَّمَائِمَ وَالتِّوَلَةَ شِرْكٌ [۱۷۴۹] «رقیه و تعاویذ و آنچه برای محبت زن و شوهر انجام می‌شود شرک است».

از جابر س روایت است که گفت: دایی‌ای داشتم که وقتی کسی را عقربی نیش می‌زد او برایش دعا می‌خواند، وقتی که پیامبر ج از دعا خوانی نهی کرد، او نزد پیامبر ج آمد و گفت:‌ای رسول خدا شما از رقیه و افسون نهی کرد‌های و من کسی را که عقرب نیش بزند دم می‌کنم، پیامبر فرمود: «مَنْ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ أَنْ يَنْفَعَ أَخَاهُ فَلْيَفْعَلْ». «هر کسی از شما که می‌تواند به برادرش فاید‌های برساند این کار را انجام دهد»... چگونه می‌توان بین احادیثی که از این کار نهی می‌کند و بین احادیثی که نشانگر جایز بودن آن است جمع کرد؟ حکم آویزان کردن دعا و رقی‌های که نوشته شده بر سینه بیمار چیست؟

ج: رقیه و دعایی که از آن نهی شده، رقی‌های است که در آن شرک یا توسل به غیر الله باشد یا کلمات آن مبهم باشد که معنی آن فهمیده نشود.

اما دعا‌ها و رقیه ‌هایی که در آن شرک و کلمات مبهم و توسل به غیر الله نیست، جایز هستد و از بزرگ‌ترین اسباب شفا می‌باشد، چون پیامبر ج می‌فرماید: «لَا بَأْسَ بِالرُّقَى مَا لَمْ تَكُنْ شِرْكًا [۱۷۵۰] «رقیه اشکالی ندارد مادام که شرک آمیز نباشد».

پیامبر ج می‌فرماید: «مَنْ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ أَنْ يَنْفَعَ أَخَاهُ فَلْيَفْعَلْ». «هر کسی از شما می‌تواند به برادرش فاید‌های برساند این کار را بکند». صحیح مسلم

پیامبر ج می‌فرماید: «لَا رُقْيَةَ إِلَّا مِنْ عَيْنٍ أَوْ حُمَةٍ [۱۷۵۱] «رقیه نیست؛ مگر برای چشم زخم و یا مار گزیدگی». یعنی هیچ رقیه و دعایی بهتر و شفابخش تر از رقیه، برای این دو کار نیست. پیامبر ج خودش رقیه و دعا خوانده و دیگران برایشان دعا و رقیه خوانده‌اند.

اما آویزان کردن دعا و تعویذ بر مریض و کودک جایز نیست. تعاویذی که بر بیمار آویزان می‌شوند به آن‌‌ها [تمائم، حروز و جوامع ] گفته می‌شود. صحیح این است که این کار حرام است و از انواع شرک می‌باشد. چون پیامبر ج می‌فرماید: «مَنْ تَعَلَّقَ تَمِيمَةً فَلَا أَتَمَّ اللَّـهُ لَهُ، وَمَنْ تَعَلَّقَ وَدَعَةً فَلَا وَدَعَ اللَّـهُ لَهُ [۱۷۵۲] «هر کسی تعویذی آویزان کند خداوند کامش را بر نیاورد..».

پیامبر ج می‌فرماید: «مَنْ عَلَّقَ تَمِيمَةً فَقَدْ أَشْرَكَ [۱۷۵۳] «هر کسی تعویذی آویزان کند شرک ورزیده است».

پیامبر ج می‌فرماید: «إِنَّ الرُّقَى وَالتَّمَائِمَ وَالتِّوَلَةَ شِرْكٌ». «رقیه و تعاویذ و آنچه برای محبت زن و شوهر انجام می‌شود شرک است».

علما در مورد تعویذ اگر از قرآن یا از دعا‌های مباح و جایز باشد اختلاف کرده‌اند که آیا حرام است یا نه؟ صحیح این است که حرام است به دو دلیل:

۱- عموم احادیث در این موضوع که از آویزان کردن تعویذ نهی کرده‌اند، تعویذ‌‌های قرآنی و غیر قرآنی همه را شامل می‌شود.

۲- به خاطر جلوگیری از راه‌هایی که منتهی به شرک می‌شود، چون وقتی تعویذ‌‌های قرآنی مباح قرار داده شود با تعاویذ غیر قرآنی مشتبه می‌گردد، و دروازه شرک با آویزان کردن همه انواع تعاویذ باز می‌شود. مشخص است که بستن راه‌هایی که به شرک و گناه می‌انجامد از بزرگترین قواعد شرعی است. و الله ولی التوفیق.

الشیخ ابن باز-کتاب الدعوة-الفتاوی (۲/۲۰، ۲۱).

[۱۷۴۹] تخریج حدیث در فتوای (۳۸) این باب ذکر شد. [۱۷۵۰] تخریج حدیث در فتوای (۳۸) این باب ذکر شد. [۱۷۵۱] احمد (۴/۴۳۶،۴۳۸،۴۴۶) و أبوداود (۳۸۸۴،۳۸۸۹) و الترمذی (۲۰۵۷)، و ابن ماجه (۳۵۱۳). و صححه النووی فی «المجموع» (۹/۶۲)، و الألبانی فی «صحیح سنن أبی داود» (۳۲۸۹). [۱۷۵۲] تخریج حدیث در فتوای ۲۷ این باب گذشت. [۱۷۵۳] تخریج حدیث در فتوای ۲۷ این باب گذشت.