فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۲۵] معنای تعذیب مرده بواسطه‌ی گریه‌ی نزدیگانش بر او

س: گفته می‌شود که اگر بستگان مرده او را به یاد بیاورند، مانند این که فرزند، پدرش را در هر زمان و مکانی که به یاد بیاورد و بر او بگرید و‌اندوهناک بشود. این عمل بر مرده تأثیر منفی دارد و مرده از آن دچار زیان می‌گردد، پس بهتر است که با حزن، گریه و افسوس یادی از او نشود و بستگان تن‌‌ها به دعا، طلب آمرزش و ترحم بر او بسنده کنند. صحت این ادعا تا چه حد است؟ در حق مرده چه کار‌هایی را بایستی انجام داد؟ الله تعالى به شما پاداش نیکو دهد!.

ج: در حدیث آمده است که رسول الله ج فرموده است: «إنّ الميِّتَ لَيُعَذَّبُ بِبُكَاءِ أهْلِهِ» [۸۷۳]. «قطعاً مرده بواسطه‌ی گریه‌ی نزدیکانش مورد عذاب قرار می‌گیرد».

شارحان، حدیث مذکور را این طور تفسیر کرده‌اند که مرده زمانی به سبب گریه‌ی خانواده‌اش مورد عذاب واقع می‌شود که خودش آن‌‌ها را به این کار وصیت کرده باشد؛ همانگونه که جاهلان این کار را می‌کردند. گفته شده که اگر نزدیکان و خانواده‌ی مرده عادت به نوحه‌خوانی و مرثیه‌سرایی دارند و مرده در زمان حیات خود به عادت آن‌‌ها واقف بوده و در هنگام مرگ آن‌‌ها را از آن منع نکرده باشد، در این صورت است که بواسطه‌ی نوحه‌ی آنان دچار عذاب می‌شود.

عده‌ی دیگری از مفسران حدیث، عذاب را به تألم و حزن مرده تفسیر کرده و گفته‌اند که منظور از عذاب، عذاب جهنم نمی‌باشد.

اما مجرد یادآوری،‌اندوه و «إنا لله» گفتن ممنوع نیست، چون این امر بر انسان غالب است و انسان نمی‌تواند سخنی که در دل در مورد مرده پیدا می‌شود از خود دفع کند. بنابراین اگر انسان مرده را به یاد آورد و «إنالِله» گفت و از پروردگارش خواست که او را بر این مصیبت صبر عنایت کند نه تن‌‌ها گناهکار نمی‌شود بلکه به او ثواب و اجر می‌رسد.

شیخ ابن جبرین- اللؤلؤ، ص (۶۳، ۶۴)

[۸۷۳] بخاری (۱۲۸۶) و مسلم (۹۲۸).