فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۷۳] حکم بازی با شطرنج در غیر اوقات نماز

س: آیا با شرایط ذیل بازی با شطرنج جایز است:

همیشه به طور مستمر بازی نکند، بلکه بعضی وقت‌‌ها بازی کند، به هنگام بازی کلمات زشت بر زبان نیاورد، اوقات نمازِ فرض را ضایع نکند.

ج: قول راجح این است که بازی شطرنج حرام است:

اول: اغلب بازی شطرنج از مجسمه‌‌های کوچکی خالی نیست و معلوم است که همراه داشتن عکس حرام است، چون پیامبرج می‌فرماید: «لَا تَدْخُلُ الْـمَلَائِكَةُ بَيْتًا فِيهِ صُورَةٌ» [۱۵۹۳]. «ملائکه در خان‌های که در آن عکس باشد وارد نمی‌شوند».

دوّم: اغلب بازی شطرنج انسان را از ذکر خدا غافل می‌کند که حرام است، چون الله تعالی در بیان حکمت حرام بودن شراب و قمار و بت‌‌ها و تیر‌های بخت آزمایی می‌فرماید: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ ٱلشَّيۡطَٰنُ أَن يُوقِعَ بَيۡنَكُمُ ٱلۡعَدَٰوَةَ وَٱلۡبَغۡضَآءَ فِي ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَيۡسِرِ وَيَصُدَّكُمۡ عَن ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَعَنِ ٱلصَّلَوٰةِۖ فَهَلۡ أَنتُم مُّنتَهُونَ٩١﴾ [المائدة: ۹۱]. «شیطان می‌خواهد درباره شراب و قمار در میان شما دشمنانگی و نفرت ایجاد کند و شما را از ذکر خداوند و نماز بازدارد، پس آیا باز می‌آئید».

اغلب کسانی که این بازی را می‌کنند از همدیگر متنفر می‌شوند و جر و بحث می‌کنند و کلمات زشتی به یکدیگر می‌گویند. کلماتی که شایسته نیست مسلمان به برادرش بگوید. بازی شطرنج زیرکی و ذکاوت و تیزهوشی ذهن را منحصر به همین مورد می‌کند که معمولاً در موارد دیگر باعث کندی آن می‌گردد- چنان که فرد مورد اعتمادی که در این مورد تجربه دارد، این را به من گفته است - او می‌گوید: افرادی که دائماً بازی شطرنج می‌کنند وقتی که از بازی بیرون می‌آیند در کار‌های دیگر که نیاز به هوشیاری و تیزهوشی است، از کند ذهن ترین و کودن ترین افراد به شمار می‌آیند، بنابراین امور، بازی شطرنج حرام است.

این در صورتی است که بازی شطرنج از آنچه سؤال کننده گفته سالم باشد و قمار در آن نباشد، و قمار این است که فردی که شکست می‌خورد باید مبلغی بپردازد، پس اگر با مواردی همراه باشد که سؤال کننده برشمرده و یا قماری در آن باشد پلیدتر و بدتر است.

شیخ ابن عثیمین - اسئلة مهّمة ص (۱۸).

[۱۵۹۳] بخاری (۳۲۲۶) و مسلم (۲۱۰۶).