باب (۴۳): ذکر بعد از نماز
۴۷۱- «عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب: أَنَّ رَفْعَ الصَّوْتِ بِالذِّكْرِ، حِينَ يَنْصَرِفُ النَّاسُ مِنَ الْمَكْتُوبَةِ، كَانَ عَلَى عَهْدِ النَّبِيِّ ج. وَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: كُنْتُ أَعْلَمُ إِذَا انْصَرَفُوا بِذَلِكَ إِذَا سَمِعْتُهُ».(بخارى:۸۴۱)
ترجمه: «ابن عباس بمیگوید: ذكر با صدای بلند، بعد از نمازهای فرض، در زمان رسول الله جرایج بود. ابن عباس باضافه میكند: من با شنیدن صدای ذكرشان، میدانستم كه نماز، تمام شده است».
۴۷۲- «عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ س قَالَ: جَاءَ الْفُقَرَاءُ إِلَى النَّبِيِّ ج فَقَالُوا: ذَهَبَ أَهْلُ الدُّثُورِ مِنَ الأَمْوَالِ بِالدَّرَجَاتِ الْعُلا وَالنَّعِيمِ الْمُقِيمِ، يُصَلُّونَ كَمَا نُصَلِّي، وَيَصُومُونَ كَمَا نَصُومُ، وَلَهُمْ فَضْلٌ مِنْ أَمْوَالٍ يَحُجُّونَ بِهَا وَيَعْتَمِرُونَ،وَيُجَاهِدُونَ وَيَتَصَدَّقُونَ. قَالَ: «أَلا أُحَدِّثُكُمْ إِنْ أَخَذْتُمْ بِهِ أَدْرَكْتُمْ مَنْ سَبَقَكُمْ، وَلَمْ يُدْرِكْكُمْ أَحَدٌ بَعْدَكُمْ، وَكُنْتُمْ خَيْرَ مَنْ أَنْتُمْ بَيْنَ ظَهْرَانَيْهِ، إِلاَّ مَنْ عَمِلَ مِثْلَهُ: تُسَبِّحُونَ وَتَحْمَدُونَ وَتُكَبِّرُونَ خَلْفَ كُلِّ صَلاةٍ ثَلاثًا وَثَلاثِينَ».
قَالَ الراوي: فَاخْتَلَفْنَا بَيْنَنَا، فَقَالَ: بَعْضُنَا نُسَبِّحُ ثَلاثًا وَثَلاثِينَ، وَنَحْمَدُ ثَلاثًا وَثَلاثِينَ، وَنُكَبِّرُ أَرْبَعًا وَثَلاثِينَ، فَرَجَعْتُ إِلَيْهِ، فَقَالَ: تَقُولُ: «سُبْحَانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ وَاللَّهُ أَكْبَرُ، حَتَّى يَكُونَ مِنْهُنَّ كُلِّهِنَّ ثَلاثًا وَثَلاثِينَ»».(بخارى:۸۴۳)
ترجمه: «ابوهریره سمیگوید: عدهای از فقرا نزد رسول الله جآمدند و عرض كردند: ثروتمندان علاوه بر رفاه مادی، درجات رفیع بهشت و نعمتهای جاودان آن را از آن خود ساختند. زیرا مانند ما نماز میخوانند، روزه میگیرند و بدلیل برتری در ثروت، حج و عمره میگزارند و جهاد میكنند و صدقه میدهند. (و این كارها از ما ساخته نیست). رسول خدا جفرمود: «آیا عملی به شما نیاموزم كه اگر آن را انجام دهید، كسانی را كه از شما پیشی گرفتهاند، در خواهید یافت و بهترین انسانهایی كه با شما هستند، خواهید شد. و جز كسانی كه مثل شما این عمل را انجام میدهند، كسی دیگر به شما نخواهد رسید؟ آن عمل، این است كه پس از هر نماز فرض، سی و سه بار سبحان الله و سی و سه بار الحمدلله و سی و سه بار الله اكبر بگویید.
راوی میگوید: بعد از آن، درباره تعداد این تسبیحات میان ما (صحابه) اختلاف نظر بوجود آمد. بعضیها گفتند كه «سبحان الله و الحمدلله» سی وسه بار و «الله اكبر» سی وچهار بار گفته شود. ابوهریره میگوید: در این مورد، به رسول خدا جمراجعه كردم. فرمود: «هر یک را سی وسه بار، تكرار كنید»».
۴۷۳- «عَنِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ س: أَنَّ النَّبِيَّ ج كَانَ يَقُولُ فِي دُبُرِ كُلِّ صَلاةٍ مَكْتُوبَةٍ: «لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ. اللَّهُمَّ لا مَانِعَ لِمَا أَعْطَيْتَ، وَلا مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلا يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ»».(بخارى:۸۴۴)
ترجمه: «مغیره بن شعبه روایت میكند كه رسول الله جبعد از هر نماز فرض، این دعا را میخواند: «لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیك لَهُ لَهُ الْمُلْك وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَی كُلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ لا مَانِعَ لِمَا أَعْطَیتَ وَلا مُعْطِی لِمَا مَنَعْتَ وَلا ینْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْك الْجَدُّ». (هیچ معبود بر حقی جز الله وجود ندارد. یكتایی است كه شریكی ندارد. پادشاهی، از آن اوست. و همه ستایشها، شایسته اوست. هیچ كس، نمیتواند مانع بخشش تو شود. و كسی را كه تو محروم سازی، هیچ كس نمیتواند به او چیزی عطا كند. سعی و تلاش فرد، در برابر مشیت تو، سودی ندارد».