۱۹- دعای بعد از تشهد دوم و پیش از سلام دادن
مستحب است که نمازگزار بعد از تشهد و پیش از سلام، هر دعائی را که دلش میخواهد درباره خیر و سعادت دنیا و آخرت بر زبان راند. عبدالله بن مسعود گفته: پیامبرصتشهد را به ما یاد داد و در آخر آن فرمود: «ثم لتختر من المسألة ما تشاء»«سپس هر دعائی را که بخواهیم انتخاب کنیم». بروایت مسلم.
دعا چه ماثور (منقول از پیامبرص)، و چه غیر ماثور، مستحب است. لیکن دعای ماثور بهتر است. اینک در زیر، برخی از آنها را ذکر میکنیم:
۱- از ابوهریره روایت است که: پیامبرصفرمود: چون کسی از شما تشهد آخر را بپایان برد، از چهار چیز استعاذه کند [به خدا پناه ببرد]، بگوید: «اللهم إنی أعوذ بك من عذاب جهنم، ومن عذاب القبر، ومن فتنة المحیا والممات، ومن شر فتنة المسیح الدجال»«خداوندا من از عذاب دوزخ، و از عذاب گور، و از فتنه و بلای زندگی و مرگ و از شر و بلای آشوبگر گمراه ساز، به تو پناه میبرم». بروایت مسلم.
۲- از عایشهلروایت است که: پیامبرصدر نماز چنین دعا میکرد: «اللهم إنی أعوذ بك من عذاب القبر، وأعوذ بك من فتنة الدجال، وأعوذ بك من فتنة المحیا والممات: اللهم إنی أعوذ بك من المأثم والمغرم»«خداوندا من از ... و از گناه و بدکاری به تو پناه میبرم». این حدیث متفق علیه است.
۳- از علی بن ابیطالب روایت است که: چون پیامبرصبه نماز میایستاد، آخرین چیزی که پس از تشهد و پیش از سلام، میفرمود، این بود: «اللهم اغفر لی ما قدمت وما أخرت، وما أسررت وما أعلنت، وما أسرفت وما أنت أعلم به منی، أنت المقدم وأنت المؤخر: لا إله إلا أنت»«خداوندا آنچه را که قبلا کرده و آنچه را که به تاخیر انداختهام، و آنچه را که در نهان و آشکار کردهام و آنچه را که در آن اسراف کرده و آنچه را که تو بدان آگاهتر از من هستی، (همه را) از من بیامرز و مرا ببخشای، تنها تو میتوانی چیزی را جلو بیاندازی یا چیزی را بتاخیر بیاندازی، و بجز تو خدائی نیست». بروایت مسلم.
۴- از عبدالله بن عمرو روایت است که: ابوبکر به پیامبرصگفت: دعائی را به من بیاموز تا در نمازم آن را بخوانم، حضرت فرمود: بگو: «اللّهمَّ إِنی ظَلمتُ نفسی ظلماً كثیراً ، ولا یَغفِرُ الذُّنوبَ إلاّ أنتَ، فاغفِرْ لی مَغفِرةً من عِندكَ، وارحمنی إِنك أَنتَ الغفور الرَّحیم». «خداوندا من به خود فراوان ستم کردهام، و بجز تو کسی گناهان را نمیبخشاید، پس مرا به بخشندگی خودت ببخش و به من رحم کن بیگمان تو بخشایشگر و بسیار مهربان هستی». این حدیث متفق علیه است.
۵- از حنظله بن علی روایت است که: محجن بن ادرع، برایش گفته است که: پیامبرصبه مسجد در آمد و مردی را دید که نمازش در شرف اتمام شدن و مشغول خواندن تشهد بود و میگفت: «اللهم إنی أسألك یا الله الواحد الاحد الصمد الذی لم یلد ولم یولد ولم یكن له كفوا أحد، أن تغفر لی ذنوبی إنك أنت الغفور الرحیم»«خداوندا من از تو که یگانه و تنها و بینیاز هستی و کسی از تو نزاده و تو از کسی نزادهای و کسی برای تو همسر و برابر نیست، مسئلت دارم که گناهانم را بیامرزی بیگمان تو بخشایشگر و بسیار مهربان هستی». پیامبرصسه بار فرمود: «قد غفر»«بتحقیق آمرزیده شد». بروایت احمد و ابوداود.
۶- از شداد بن اوس روایت است: پیامبرصدر نمازش میگفت: «اللهم إنی أسألك الثبات فی الامر، والعزیمة على الرشد، وأسألك شكر نعمتك، وحسن عبادتك، وأسألك قلبا سلیما. ولسانا صادقا، وأسألك من خیر ما تعلم، وأعوذ بك من شر ما تعلم، وأستغفرك لما تعلم»«خداوندا از تو ثبات در کار و آهنگ و اراده آگاهانه و خردمندانه را مسئلت دارم، و از تو سپاسگزاری نعمت و حسن عبادتت و قلب سالم از اندیشههای بد و زبان راستگو و بهترین چیزی که میدانی مسئلت دارم، و از شر آنچه که میدانی به تو پناه میبرم و از آنچه که (من در آن کوتاهی کردهام) از تو استغفار میطلبم». بروایت نسائی.
۷- از ابومجلز روایت است که: عمار یاسر برایمان نماز گزارد (امام جماعتمان بود) در آن ایجاز کرد، آن را بر وی انکار کردند، گفت: مگر رکوع و سجود را کامل انجام ندادهام؟ گفتند: آری انجام دادی،گفت: اما من دعائی را خواندم که پیامبرصآن را میخواند: «اللهم بعلمك الغیب وقدرتك على الخلق أحینی ما علمت الحیاة خیرا لی، وتوفنی إذا كانت الوفاة خیرا لی، أسألك خشیتك فی الغیب والشهادة وكلمة الحق فی الغضب والرضا، والقصد فی الفقر والغنی، ولذة النظر إلى وجهك، والشوق إلى لقائك، وأعوذ بك من ضراء مضرة، ومن فتنة مضلة، اللهم زینا بزینة الایمان، واجعلنا هداة مهدیین»«خداوندا ترا بدانش غیبت و قدرتت بر آفرینش، سوگند میدهم: تا آنوقت که زندگیم بسود من است، مرا زنده نگه دار، و آنوقت که مرگم بسود من است، مرا بمیران. خداوندا آشکارا و نهان دلم را، از خوف خودت لبریز گردان، و در خشم و رضا سخن حق بزبانم جاری گردان، و در فقر و غنی به من میانه روی، ارزانی دار. و از لذت نگاه کردن به رویت و شوق به دیدارت، بهرهمندم گردان و از ضررهای زیانآور و آشوبهای گمراه کننده، به تو پناه میبرم، خداوندا ما را به پیرایه ایمان بیارای و ما را راهنمایان راه یافته بگردان». بروایت احمد و نسائی با اسناد «جید».
۸- ابوصالح از مردی از اصحاب نقل کرده است که: پیامبرصبه مردی گفت: «كیف تقول فی الصلاة؟»«در نماز چه میگوئی»؟ گفت: تشهد میخوانم، سپس میگویم: «اللهم إنی أسألك الجنة وأعوذ بك من النار، أما إنی لا أحسن دندنتك ولا دندنة معاذ فقال النبیص: (حولها ندندن)»«خداوندا، بهشت را از تو مسئلت دارم، و از آتش دوزخ به تو پناه میبرم، و لی من بخوبی آنچه را که تو و معاذ زمزمه میکنید، نمیدانم، پیامبر فرمود: ما نیز درباره آن دو (بهشت و دوزخ) زمزمه میکنیم». بروایت احمد و ابوداود.
۹- از ابن مسعود روایت است که: پیامبرصبه وی یاد داد که این دعا را بخواند: «اللهم ألف بین قلوبنا، وأصلح ذات بیننا، واهدنا سبل السلام ونجنا من الظلمات إلى النور، وجنبنا الفواحش ما ظهر منها وما بطن، وبارك لنا فی أسماعنا وأبصارنا وقلوبنا وأزواجنا وذریاتنا وتب علینا إنك أنت التواب الرحیم، واجعلنا شاكرین لنعمتك، مثنین بها وقابلیها وأتمها علینا»«خداوندا بین دلهای ما الفت ایجاد کن، و بین ما صلح برقرار کن، و ما را به راههای ایمن راهنمائی کن، و ما را از تاریکیها نجات ده و به نور و روشنائی برسان، و ما را از زشتیهای نهان و آشکار دور ساز، و نیروی گوشها و چشمان و دلهایمان و زنان و فرزندانمان را افزایش ده و مبارک گردان، و توبه ما را بپذیر، بیگمان تو توبه پذیر بسیار مهربان هستی، به ما نیرو ده تا نعمت ترا سپاس گوئیم و بدان ترا ثنا گوئیم و پذیرای آن باشیم و آن را بر ما تمام گردان». بروایت احمد و ابوداود.
۱۰- از انس روایت است که گفته: با پیامبرصنشسته بودم و یکی ایستاده بود و نماز میخواند، چون به رکوع رفت و تشهد خواند، در دعای خویش گفت: «اللهم إنی أسألك بأن لك الحمد لا إله إلا أنت المنان، بدیع السموات والارض یا ذا الجلال والاكرام یا حی یا قیوم إنی أسألك. فقال النبیص لاصحابه: (أتدرون بم دعا؟) قالوا: الله ورسوله أعلم قال: (والذی نفس محمد بیده لقد دعا الله باسمه العظیم، الذی إذا دعی به أجاب، وإذا سئل به أعطى»«خداوندا، از تو یاری میطلبم، که ستایش، تنها ترا سزاوار است، بجز تو الهی نیست و تو بخشنده نعمتهای بزرگ هستی، پدید آورنده آسمانها و زمین توئی، ای شکوهمند بخشایگشر، ای همیشه زنده، ای همیشه پایدار، من تنها از تو یاری میخواهم، پیامبرصبه یاران فرمود: میدانید او چه دعائی کرد؟ گفتند: خدا و پیامبرش بهتر میدانند، فرمود: سوگند بدانکس که جان محمد در دست او است، او خداوند را بدان اسم شکوهمندش خواند که هرگاه بدان اسم خوانده شود، خواسته را بر آورده میکند و هرگاه بدان اسم چیزی از او خواسته شود آن را عطا میکند». بروایت نسائی.
۱۱- از عمیر بن سعد روایت است که: ابن مسعود تشهد نماز را به ما یاد میداد و میگفت: چون یکی از شما تشهد را بپایان برد، بگوید: «اللهم إنی أسألك من الخیر كله ما علمت منه وما لم أعلم، وأعوذ بك من الشر كله ما علمت منه وما لم أعلم، اللهم إنی أسألك من خیر ما سألك منه عبادك الصالحون، وأعوذ بك من شر ما استعاذك منه عبادك الصالحون، ربنا آتنا فی الدنیا حسنة وفی الاخرة حسنة وقنا عذاب النار»«خداوندا، تمام نیکیها را، آنچه که میدانم، و آنچه را که نمیدانم، تنها از تو مسئلت مینمایم و از همه بدیها، آنچه را که میدانم و آنچه را که نمیدانم، به تو پناه میبرم. خداوندا آن خیر و نیکی را از تو میخواهم که بندگان شایستهات، از تو خواستهاند، و از آن بدیها به تو پناه میبرم که بندگان شایستهات از آن به تو پناه آوردهاند، پروردگارا به ما خیر و نیکی دنیا و آخرت را ارزانی دار، و ما را از عذاب آتش دوزخ مصون فرما او گفت: این دعا در بر گیرنده تمام دعاهای پیامبران و بندگان صالح خدا است». بروایت ابن ابی تیمیه و سعید بن منصور.