انواع صدقات
صدقه منحصر به یک عمل و رفتار خوب و نیک و خوش‌رفتاری نیست، بلکه هر کار نیکی صدقه می‌باشد. و اینک بعضی از احادیث و اخبار در این زمینه:
۱- پیامبرصفرمود: «على كل مسلم صدقة " فقالوا: یا نبی الله فمن لم یجد؟ قال: «یعمل بیده فینفع نفسه، ویتصدق». قالوا: فإن لم یجد؟ قال: «یعین ذا الحاجة الملهوف». قالوا: فإن لم جید؟ قال: فلیعمل بالمعروف ولیمسك عن الشر، فإنها له صدقة»«بر هر مسلمانی لازم است، که احسان و بخشش کند، گفتند: ای پیامبر خدا، اگر کسی چیزی نیافت، که احسان کند؟ فرمود: با دست خود، کار کند و به خویشتن سود رساند و احسان کند.
گفتند: اگر کسی آن را نتوانست؟ فرمود: به نیازمندی که طلب کمک می‌کند، یاری رساند. گفتند: اگر کسی آن را نیز نتوانست؟ گفت: رفتار نیک داشته باشد و از بدی بپرهیزد، که این خصلت برای او صدقه و احسان است». به روایت بخاری و دیگران.
۲- پیامبرصفرمود: «كل نفس كتب علیها الصدقة كل یوم طلعت فیه الشمس، فمن ذلك أن یعدل بین الاثنین صدقة، وأن یعین الرجل على دابته فیحمله علیها صدقة، ویرفع متاعه علیها صدقة، ویمیط الذى عن الطریق صدقة، والكلمة الطیبة صدقة، وكل خطوة یمشی إلى الصلاة صدقة»«در هر روز بر هرکس صدقه‌ای فرض است. از جمله اگر بین دو نفر متخاصم بعدل اصلاح و داوری کند، صدقه است. اگر به کسی کمک کند تا سوار بر مرکوب خویش گردد، صدقه است و اگر در نهادن و بارکردن کالائی به کسی کمک کند، صدقه است، اگر مانعی از سر راه مردم بردارد، صدقه است، و سخن نیکو صدقه است و هر گامی که به سوی نماز برمی دارد، صدقه‌ای است». به روایت احمد و غیر او.
۳- از ابوذر غفاری روایت است که پیامبرصفرمود: «على كل نفس فی كل یوم طلعت فیه الشمس صدقة منه على نفسه". قلت: یا رسول الله من أین أتصدق، ولیس لنا أموال؟ قال: «لان من أبواب الصدقة: التكبیر، وسبحان الله والحمد لله، ولا إله إلا الله، وأستغفر الله، وتأمر بالمعروف، وتنهى عن المنكر، وتعزل الشوك عن طریق الناس، والعظم، والحجر، وتهدی الاعمى وتسمع الاصم والبكم، حتى یفقه، المستدل على حاجة له قد علمت مكانها، وتسعى بشدة ساقیك إلى اللهفان المستغیث، وترفع بشدة ذراعیك مع الضعیف، كل ذلك من أبواب الصدقة، منك على نفسك، ولك فی جماع زوجتك أجر...». «بر هرکس لازم است که هر روز بر نفس خویش صدقه‌ای و احسانی بکند. ابوذر گوید، گفتم: ای پیامبر خدا، مایه اموالی نداریم، از کجا صدقه و احسان کنیم؟ او فرمود: انواع صدقه و احسان فراوانند، از جمله: الله اکبر و سبحان الله. . . گفتن، و امر به معروف و نهی از منکر، و برداشتن خار و استخوان و سنگ، از سر راه مردم، و هدایت و راهنمائی‌کور و فهماندن به‌کرو لال و راهنمایی مردم، به چیزی که بدان نیاز دارند و فریادرسی فریاد خواهان و کمک به ناتوانان، هریک از این‌ها صدقه و احسانی است، که با خود می‌کنی، و هم‌خوابگی با همسرت نیز مزد و پاداش دارد... تا آخر حدیث». امام احمد این حدیث را روایت کرده و متن حدیث از او است. و معنی این حدیث در صحیح مسلم نیز آمده است. دنباله این حدیث در صحیح مسلم چنین است: «قالوا یا رسول الله أیأتی أحدنا شهوته، ویكون له فیها أجر؟ قال: أرأیتم لو وضعها فی حرام أكان علیه فیها وزر؟ فكذلك إذا وضعها فی الحلال كان له أجر»«گفتند: ای پیامبر خدا، اگر ما با همسر خویش هم‌خوابگی‌کنیم نیز مزد و پاداش خواهیم داشت؟ او فرمود: به من بگوئید: اگر کسی عمل جنسی حرام با غیرهمسر خود انجام دهدگناه دارد؟ پس اگر عمل جنسی حلال نیزانجام دهد پاداش خواهد داشت...».
۴- از ابوذر روایت است که پیامبرصفرمود: «لیس من نفس ابن آدم علیها صدقة. فی كل یوم طلعت فیه الشمس ". قیل: یا رسول الله. من أین لنا صدقة نتصدق بها كل یوم؟ فقال: " إن أبواب الخیر لكثیرة. التسبیح والتحمید، والتكبیر، والتهلیل، والامر بالمعروف، والنهی عن المنكر، وتمیط الاذى عن الطریق، وتسمع الاصم، وتهدی الاعمى، وتدل المستدل على حاجاته، وتسعى بشدة ساقیك مع اللهفان المستغیث، وتحمل بشدة ذراعیك مع الضعیف. فهذا كله صدقة منك على نفسك»ابن حبان آن را در صحیح خود و بیهقی با اختصار آن را آورده‌اند. و در روایت دیگری دارد: وتبشمك فاوه‌جه آخیك صدقه واماطتك افجر والشوكه والعظم عن طریق الناس صدقه و«بر هرکسی در هر روزی صدقه‌ای هست، گفتند: ای رسول خدا! ما هر روز صدقه‌ای را از کجا بیاوریم که آن را صدقه دهیم؟! او گفتند: بی‌گمان انواع خیر فراوان است، سبحان الله و الحمد لله و الله اکبر و لا اله الا الله گفتن و امر بمعروف و نهی از منکر و پاک سازی راه مردم و کمک به کر که بشنود و راهنمائی کوران و راهنمای کسانی که راهنمائی می‌خواهند و بفریاد فریاد خواهان رسیدن و به ضعیفان کمک کردن همه این چیزها که گفته شد، صدقه بر نفس خویش است و بروی برادر مسلمان خود خندیدن و برداشتن سنگ و خارو خس و استخوان از سر راه مردم و راهنمائی گمراهان نیز همگی صدقه می‌باشند».
۵- پیامبرصفرمود: «من استطاع منكم أن یتقی النار فلیتصدق ولو بشق تمرة فمن لم یجد فبكلمة طیبة»«هرکس ازشما می‌تواند خود را، ازآتش دوزخ مصون دارد، و لو اینکه با صدقه کردن نصف یکدانه خرما باشد. اگر کسی چیزی نیافت که بدان احسان کند با گفتن سخن نیکو، احسان کند». به روایت احمد و مسلم.
۶- از پیامبرصروایت است که: «خداوند در روز قیامت می‌فرماید: ای فرزند آدم، بیمار شدم ازمن عیادت نکردی، او گوید: ای خدا من چگونه از تو عیادت کنم در حالیکه تو پروردگار جهانیان هستی؟ خداوند گوید: مگر نمی‌دانی که بنده‌ام فلانکس بیمار شد و تو از وی عیادت نکردی؟ هان اگر از او عیادت می‌کردی مرا آنجا می‌یافتی، ای فرزند آدم از تو طعام می‌خواستم و تو طعام به من ندادی، او گوید: ای خداوند من چگونه به تو طعام دهم در حالیکه تو پروردگار جهانی؟ خداوند گوید: مگر نمی‌دانی که فلانکس بنده‌ام از تو طلب طعام کرد و تو به وی ندادی؟ مگر نمی‌دانی اگر به وی طعام می‌دادی، پاداش آن را پیش من می‌یافتی ای فرزند آدم، از تو آب خواستم به من آب ندادی، اوگوید: ای خدا چگونه به تو آب بدهم و حال آنکه تو پروردگار جهانی؟ خدا گوید: بنده‌ام فلانی از توآب خواست و تو به وی آب ندادی. هان اگر به وی آب می‌دادی پاداش آن را پیش من می‌یافتی». به روایت مسلم.
۷- پیامبرصفرمود: «لا یغرس مسلم غرسا ولا یزرع زرعا فیأكل منه إنسان ولا دابة ولا شئ إلا كانت له صدقة»«هر مسلمانی نهالی یاکشتی بکارد، انسان یا حیوان یا هر چیزی از آن بخورد، برای آن مسلم صدقه و احسان به حساب می‌آید». به روایت بخاری.
۸- پیامبرصفرمود: «كل معروف صدقة، ومن المعروف أن تلقى أخاك بوجه طلق، وان تفرغ من دلوك فی إنائه»«هرکار نیکی که انجام دهی، صدقه است و از جمله نیکی‌ها، آنست که با چهره گشاده، با برادرت روبر و شوی و از سطل آب خود، در ظرف او آب بریزی». به روایت احمد و ترمذی که آن را صحیح دانسته است.