انتفاع و بهرهگیری رهن گیرنده از رهن و چیزی که در رهن او است
عقد رهن عقدی است که مقصود از آن طلب و ثیقه و ضمانت و ام است، و مقصود از آن استثمار و سودجوئی نیست، و مادام که چنین است حلال نیست که مرتهن (رهنگیرنده) از آن چیزی که دررهن او است استفادهکند و سود ببرد، اگر چه رهن دهنده (راهن) به وی اجازه استفاده هم بدهد، چون بهر شکلی قرض موجب جر منفعت شود ربا و سود خواری بحساب میآید و آنهم حرام است.
و این و قتی است که مرهون حیوانی نباشدکه برای سواری یا دوشیدن از آن استفاده شود، دراین صورت میتواند در برابر هزینهای که برای آن میکند، سوارش بشود و آن را بدوشد و شیرش را بخورد مانند شتر و اسب و قاطر و امثال آنها که سواری و بازکردن و دوشیدن و امثال آنها در برابر نفقه و هزینهشان، جایز است و در گاو و گوسفند و امثال آنها نیز چنین است]این مذهب احمد و اسحاق است و جمهور علما برخلاف این نظر دادهاند و حدیث برعلیه آنان حجت است -دلایل آن بشرح زیر است:
۱- بروایت شعبی از ابوهریره پیامبرصگفت: «لبن الدر یحلب بنفقته إذا كان مرهونا، والظهر یركب بنفقته إذا كان مرهونا، وعلى الذی یركب ویحلب النفقة»«شیر حیوان شیرده که در رهن باشد، در برابر هزینه آن است و استفاده سواری از حیوان سواری که در رهن باشد، در برابر نفقه و هزینه آن است، پس هزینه نگاهداری بعهده کسی است که سوار میشود و شیر آن را میدوشد». ابوداود گفت: این حدیث نزد ما صحیح است و بخاری و ترمذی و ابن ماجه نیز آن را آوردهاند.
۲- باز هم بروایت ابوهریره از پیامبرصآمده استکه: «الظهر یركب بنفقته إذا كان مرهونا، ولبن الدر یشرب بنفقته إذا كان مرهونا، وعلى الذی یركب ویشرب النفقه»«حیوان سواری که در رهن است و نوشیدن شیر حیوان شیرده که در رهن است در برابر هزینه نگاهداری آنها است،کسی که سوار میشود و شیر میخورد باید هزینه نگاهداری را بدهد». بروایت جماعت محدثین جز مسلم و نسائی. و متن حدیث بدینگونه نیز آمده است: «إذا كانت الدابة مرهونة فعلى المرتهن علفها، ولبن الدر یشرب وعلى الذی یشرب نفقته»بروایت امام احمد.
۳- بروایت ابوصالح از ابوهریره از پیامبرصآمده است: «الرهن محلوب مركوب أو مر كوب محلوب»«حیوانی که در رهن باشد از آن استفاده سواری و دوشیدن میشود».