فقه السنه

فهرست کتاب

دلیل ‌کسانی که حرف عطف «او = یا» را برای تخییر می‌دانند

دلیل ‌کسانی که حرف عطف «او = یا» را برای تخییر می‌دانند

این‌گروه می‌گویند مقتضای لغت عرب و نظم آیه تخییر را می‌رساند و در سنت چیزی ثابت نشده است‌ که بمموجب آن معنی «و» درآیه غیر تخییر باشد، پس هرکس محارب با خدا و رسول خدا باشد و در روی زمین به فساد و تباهی دست بزند سزا و کیفر او یا قتل است یا بدار کشیدن یا دست و پا بریدن یا تبعید است‌.

حاکم بر حسب مصلحتی که خود تشخیص می‌دهد یکی از این‌کیفرها را برمی‌گزیند، خواه محار‌بان دست به قتل و کشتار نزده باشند و خواه مال را نبوده باشند یا نربوده باشند و خواه یک جرم مرتکب شده باشند یا بیش از یک جرم و در آیه چیزی نیامده است‌، که بموجب آن حاکم بتواند بیش از یکی از این چهار کیفر را در‌باره محاربان اجراکند یا آنان را بدون مجازات بگذارد.

قرطبی گفته است‌: ابوثور گفته‌: امام و حاکم اسلامی بر حسب ظاهر آیه در اجرای یکی از مجازاتها، مختاراست‌. امام مالک و ابن عباس و سعید بن المسیب و عمر بن عبدالعزیز و مجاهد و ضحاک و نخعی همگی‌گفته‌اند امام و پیشوای مسلمین مخیر است در اینکه یکی ازکیفرهای چهارگانه فوق را درباره محاربان با خدا اجراکند. ابن عباس‌گفته است‌: هرجاکلمه «او» در قرآن باشد معنی تخییر را افاده می‌کند و این قول بهتر با ظاهر این آیه نیز می‌خواند.

ابن‌کثیرگوید: بر حسب ظاهر «ا‌و» برای تخییر است همانگونه که در آیات نظیر این نیز برای تخییر است مانند آیه زیر در کیفر صید و شکار: ﴿فَجَزَآءٞ مِّثۡلُ مَا قَتَلَ مِنَ ٱلنَّعَمِ یَحۡكُمُ بِهِۦ ذَوَا عَدۡلٖ مِّنكُمۡ هَدۡیَۢا بَٰلِغَ ٱلۡكَعۡبَةِ أَوۡ كَفَّٰرَةٞ طَعَامُ مَسَٰكِینَ أَوۡ عَدۡلُ ذَٰلِكَ صِیَامٗا[المائدة: ۹۵]. «‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید شکار را در حال احرام به قتل نرسانیده و هرکس از شما عمداً آن را به قتل برساند باید کفاره‌ای معادل آن از چهارپایان بدهد کفاره‌ای که دو نفر عادل از شما معادل بودن آن را تصدیق‌کنند و به صورت قربانی به (‌حریم‌) ‌کعبه برسد یا بجای قربان اطعام مستمندان ‌کند یا معادل آن روزه بگیرد...»‌.

و مانند آیه زیر در‌باره ‌کفاره فدیه‌: ﴿فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِیضًا أَوۡ بِهِۦٓ أَذٗى مِّن رَّأۡسِهِۦ فَفِدۡیَةٞ مِّن صِیَامٍ أَوۡ صَدَقَةٍ أَوۡ نُسُكٖۚ[البقرة: ۱۹۶]. «‌هرکس از شما بیمارباشد یا درسرش ناراحتی باشد (‌و ناچار باید سرش را بتراشد) فدیه و کفاره‌ای که می‌دهد عبارت است از روزه یا صدقه و احسانی یا گوسفندی قربانی کند...»‌،یا درباره ‌کفاره و تاوان قسم می‌فرماید: ﴿فَكَفَّٰرَتُهُۥٓ إِطۡعَامُ عَشَرَةِ مَسَٰكِینَ مِنۡ أَوۡسَطِ مَا تُطۡعِمُونَ أَهۡلِیكُمۡ أَوۡ كِسۡوَتُهُمۡ أَوۡ تَحۡرِیرُ رَقَبَةٖۖ[المائدة: ۸۹]. «‌‌کفاره و تاوان شکستن قسم اطعام ده نفر مسکین است ازمتوسط خوراک خانواده‌اش یا ده نفر را لباس بپوشاند یا بنده‌ای را آزادکند...»‌.در این آیات حرف عطف «او» برای تخییر است پس دراین آیه نیز برای تخییر است‌.