احوال جد صحیح
جد بدوقسم صحیح و فاسد تقسیم می‌شود. جد صحیح یعنی‌کسی که نسبت و انتساب وی به متوفا و میت، بدون وجود مونثی امکان داشته باشد مانند پدر پدر متوفا که جد صحیح است و جد فاسد یعنی‌کسی که انتساب او بمیت و بمتوفا بدون وجود مونثی امکان نداشته باشد مانند پدر مادر متوفا.
جد صحیح باجماع صاحب ارث است و ارث او باجماع ثابت است، بروایت عمران بن حصین آمده است که مردی بحضور پیامبرصآمد و گفت: پسر پسرم مرده است از میراث اوچه چیزی بمن می‌رسد؟ پیامبرصگفت: یک ششم ترکه او از آن شما است. چون آن شخص برگشت پیامبرصاورا خواند و گفت: یک ششم از آن شما است. چون مجدداً برگشت اورا خواند و گفت: یک ششم از آن شما است. چون برگشت اورا خواند و گفت: یک ششم دیگر از آن شما است چون برگشت او را خواند و گفت. این یک ششم طعمه شما است.
بروایت احمد و ابوداود و بروایت و تصحیح ترمذی.
هرگاه همراه جد صحیح، پدرنیز وجود داشته باشد، ارث جد ساقط می‌شود و جد صحیح بجای او می‌نشیند اگر پدر نباشد جز در چهار مسئله زیر که حکم او را ندارد:
۱- مادر پدر با وجود پدر ارث نمی‌برد چون خویشاوندیش بسبب پدر است و اینک پدر خود وجود دارد و لی مادر پدر با وجود جد ارث می‌برد.
۲- هرگاه متوفی پدر و مادر و یکی از زوجین را از خود بجای‌گذارد سهم مادر ثلث باقیمانده پس از سهم یکی از زوجین است، اما اگر بجای پدر متوفی، جد او زنده باشد، مادرش ثلث همه ترکه را می‌برد و این مساله را مساله عمریه می‌نامند چون عمرخطاب درباره آن حکم‌کرد و آن را مساله غرائیه نیزمی‌نامند چون بمانند کوکب درخشان مشهور است و ابن عباس در این مساله مخالفت‌کرده و گفته است، که مادر بهر حال ثلث‌کل ترکه متوفی را، می‌برد چون خداوند می‌فرماید: ﴿فَلِأُمِّهِ ٱلثُّلُثُۚ﴾.
۳- هرگاه متوفی پدر داشته باشد و برادران و خواهران ابوینی (تنی) و برادران و خواهران پدری موجود باشند، پدر همه را حجب و محروم می‌کند، و لی اگر پدر نباشد بلکه جد بجای او باشد، این خواهران و برادران و سیله او حجب نمی‌شوند، و جد حکم پدررا ندارد و این مذهب شافعی و ابویوسف و محمد و مالک است، و لی ابوحنیفه در این حالت می‌گوید: جد بجای پدر می‌نشیند جد نیز آنان را حجب و محروم می‌کند و با پدرفرقی ندارد.
قانون مواریث مصر رای اول را پذیرفته است و در ماده (٢٢) آمده است «هرگاه جد متوفی با برادران و خواهران ابوینی یا خواهران و برادران پدری جمع شوند، دو حالت وجود دارد:
حالت اول آنست که ترکه را با آنان چون برادر تقسیم‌کند اگرفقط مذکر باشند، یا مذکر و مونث باشند یا مونثاتی باشندکه با فرع و ارث مونث عصبه می‌شوند.
حالت دوم آنست که باقیمانده سهام صاحبان فروض را بطریق تعصیب می‌برد. هرگاه جد با خواهرانی باشدکه با ذکور عصبه نشده باشند، یا جد با فرع مونث میت باشد، بعلاوه اگر مقاسمه یا ارث بطریق تعصیب بدانگونه که قبلا گفته شد باشد جد را از ارث محروم می‌کنند یا سهمش را از یک ششم کمترمی‌کند و او را صاحب یک ششم فرضی اعتبار خواهیم‌کرد و کسانی که محجوب و محروم هستند، از قبیل برادران یا خواهران پدری در مقاسمه با جد معتبر نمی‌شوند .