الفاظ و کلمات تسلیت
هرگونه کلماتی که موجب تخفیف مصیبت و و اداشتن مصیبت دیده بر شکیبائی و صبر وی گردد، کفایت میکند. و لی اگر به الفاظ ماثور منقول اکتفاکند بهتر میباشد. بخاری از اسامه بن زید روایتکردهکهگفته است: دختر پیامبرصرا نزد وی فرستادم که پسرم مرده است و نزد ما بیاید او پیام داده بودکه ضمن سلام بدان: «إن لله ما أخذ، وله ما أعطى، وكل شئ عنده بأجل مسمى، فلتصبر، ولتحتسب»«بیگمان چیزی را که خداوندگرفته است ملک خود او میباشد و نزد شما امانت و عاریه بوده است و چیزی را که میبخشد آنهم ملک اواست و بر حسب مشیت خویش در آن تصرف میکند و هر چیزی نزد خداوند زمان و مدت معینی دارد، چون مدتش تمام شد آن را پس میگیرد و تقدیم و تاخیردرآن راه ندارد، پس بیتابی نکنید و راه شکیبائی را پیشگیرید و اجر و پاداش آن را از خداوند بخواهید».
طبرانی و حاکم و ابن مردویه با سندی که یکنفر راوی ضعیف درآن هست، از معاذ بن جبل روایتکردهاندکه پسر معاذ مرده بود، پیامبرصطی نامهای به وی تسلیت گفت که نوشته بود: «بسم الله الرحمن الرحیم. من محمد رسول الله إلى معاذ بن جبل. سلام علیك، فإنی أحمد إلیك الله الذی لا إله إلا هو، أما بعد: فأعظم الله لك الاجر وألهمك الصبر، ورزقنا وإیاك الشكر فإن أنفسنا وأموالنا وأهلنا من مواهب الله الهنیئة وعواریه المستودعة، متعك الله به فی غبطة وسرور وقبضه منك بأجر كثیر، الصلاة والرحمة والهدى، إن احتسبته فاصبر، ولا یحبط جزعك أجرك فتندم، واعلم أن الجزع لا یرد میتا، ولا یدفع حزنا، وما هو نازل فكأن قد والسلام»«بنام خداوند بخشده و مهربان. ازمحمد پیامبر خدا به معاذ جبل، درود خدا بر تو، ترا به حمد و ستایش الله میخوانم که به جز او خدائی و معبودی نیست و بعد، خدا اجر و پاداش ترا فراوان گرداند و به تو شکیبائی دهد، و شکر و سپاس را روزی ما و شماگرداند، بدان که بیگمان جان ما و دارائی ما و خانواده ما، همه آنها از بخششهای گوارای خداوند میباشد و بعاریت پیش ما نهاده شدهاند، خداوند به عوض مفقود به تو شادی و خوشی عطا فرماید و آن را در برابرپاداش فراوان ازشما بگیرد، بتو رحمت و درود و هدایت بخشد اگر پاداش آن را از خدا میخواهی شکیبا و صبور باش، مواظب باش که جزع و زاری، اجر و پاداش ترا، باطل نکندکه پشیمان میشوی و پشیمانی سودی ندارد و بیقین بدان، که زاری و بیتابی مردهای را برنمیگرداند و اندوهی را برطرف نمیسازد و آنچه که باید پیش آید پیش آمده است. و السلام».
شافعی در مسند خود از جعفر بن محمد و او از پدرش و از جدش روایتکرده است که گفت: چون پیامبرصو فات یافت و مراسم تعزیه برقرارگردید ازکسی شنیدندکه میگفت: «إن فی الله عزاء من كل مصیبة وخلفا من كل هالك، ودركا من كل فائت، فبالله فثقوا وإیاه فارجوا، فإن المصاب من حرم الثواب» «بیگمان وجود خداوند در برابر هرمصیبتی موجب آرامش خاطر و بهترین جانشین هرمرده و جبرانکننده هر از دست رفتهای است، پس به خداوند اطمینان داشته و به او امیدوار باشید، براستی مصیبت زده کسی است که از پاداش محروم باشد». زنجیره سند روایت ضعیف است.
دانشمندان گفتهاند: اگر مسلمانی به مسلمانی دیگر درباره مرده مسلمانش به وی تسلیتگوید، این جملات را بگوید: «أعظم الله أجرك وأحسن عزاءك، وغفر لمیتك»«خداوند پاداش ترا فراوان و تسلیت و آرامش خاطر ترا نیکوگرداند و مردهات را بیامرزاد». و مسلمان خطاب به مسلمان درباره مرده کافرش بگوید: «أعظم الله أجرك، وأحسن عزاءك».اگر مسلمان خطاب به کافری درباره مرده مسلمانش تسلیت میگوید بگوید: «أخلف الله علیك».«خدا برایت جبرانکند». صاحب مصیبت درجواب پس ازگفتن آمین میگوید: «آجرك الله»«خداوند پاداشت را بدهد». امام احمد گوید: اگر خواست با وی مصافحه میکند و اگر نخواست مصافحه نکند و هرگاه یکی را دیدکه به جهت مصیبت جامهاش میدرد، او را دلجوئی و نصیحتکند و تسلیتگوید و نباید حقی را به خاطرباطلی رها سازد (تسلیتگفتن حق است و جامه دریدن باطل). و اگر او را ازآنکار نهیکند، خوب است.