کیفیت و چگونگی ادای حج
مستحب است که حاجی چون به میقات مکانی احرام، نزدیک شد، موی سبیل و موی سر را کوتاه کند و ناخن‌ها را بگیرد و غسل کند یا و ضو بگیرد و خود را خوشبو کند و لباس مخصوص احرام را بپوشد. چون به میقات رسید، دو رکعت نماز بخواند، آنگاه احرام ببندد بدینگونه اگر قصد «افراد» دارد، نیت حج مفرد کند، و اگر متمتع است نیت زیارت عمره کند و اگر قصد «قران» دارد نیت حج و عمره هردو را بکند. این احرام رکن حج است و عبادت حج بدون آن صحیح نیست. اما تعیین نوع عبادت حج ازقبیل «افراد» و «تمتع» و «قران» فرض نیست. اگر بصورت مطلق بدون تعیین نوع حج، نیت کند و احرام ببندد احرام او صحیح است و می‌تواند بدلخواه، یکی از این سه نوع را انجام دهد. همینکه احرام بست، گفتن تلبیه با صدای بلند برای او یک عمل شرعی و دینی است. تلبیه را هرگاه از جای مرتفعی بالا رفت یا پائین آمد یا به گروهی و کاروانی رسید یا با یکی برخوردکرد و در بامدادان و بعد از هر نمازی، با صدای بلند می‌گوید.کسی که در احرام است، باید از عمل جماع و عوامل برانگیزاننده آن و نزاع و کشمکش با دوستان و دیگران و جدل درباره چیزی که فایده‌ای ندارد، پرهیز کند و نباید ازدواج کند باکسی را بازدواج دیگری درآورد و از پوشیدن لباس دوخته شده و کفش‌هائی که بالاتر از قوزک پا را بپوشاند دوری کند و برحذر باشد و سرش را نپوشاند و به مواد خوشبو دست نزند و موی خود را نتراشد و ناخن نگیرد و مطلقاً از پرداختن به شکار و کندن درختان و گیاهان حریم شریف مکه امتناع و رزد. چون و ارد مکه شد مستحب است از قسمت بالا و ارد شود و اگر ممکن باشد ازآب چاه «ذی طوی» و اقع در «زاهر» غسل کند سپس بکعبه روی آورد و از «باب السلام» و ارد شود و دعاهای ماثور دخول در مسجدالحرام را بخواند و آداب و رود بمکه را مراعات کند و کمال خشوع و خضوع و فروتنی و گفتن تلبیه را، فراموش نکند. چون کعبه شریف پدیدار شد دست بدعا بردارد و فضل و کرم و بخشش خدا را مسئلت نماید و دعای مستحب را بخواند. و مستقیماً به سوی حجرالاسود رود و آرام و بدون صدای لب، آن را ببوسد یا آن را با دست استلام کند.
و دست خود را ببوسد. اگر آن را نتوانست بدان اشاره کند. سپس در برابر آن بایستد و ذکر و دعای سنت و ماثور، بخواند، سپس طواف را ازآنجا شروع نماید و مستحب است که به هیات «اضطباع» لباس احرام بپوشد و با هر‌وله راه برود -در سه دور اول طواف- و در چهار دور بعدی با راه رفتن عادی، طواف کند. و سنت است که در هر دور طواف رکن یمانی را استلام کند و حجرالاسود را ببوسد. چون از طواف فارغ شد، به مقام ابراهیم برود و با خواندن آیه: ﴿وَٱتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبۡرَٰهِۧمَ مُصَلّٗىۖ﴾[البقرة: ۱۲۵]. دو رکعت نماز طواف را بجای آورد، سپس به سر چاه زمزم برود و تا می‌تواند، از آن بنوشد. سپس به «ملتزم» برود و برای دین و دنیای خویش دعا کند.
سپس حجرالاسود را استلام کند و از «باب الصفا» به سوی «صفا» بیرون رود و این آیه را بخواند: ﴿۞إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ﴾[البقرة: ۱۵۸]. و از کوه صفا بالا رود و آنجا رو بکعبه دعاهای ماثور را بخواند و ذکر گویان و دعا کنان، به سعی بین صفا و مروه بپردازد چون به «مابین المیلین» رسید هر‌وله کند، سپس که از آنجا گذشت، با گام‌های عادی به سعی خویش ادامه دهد تا اینکه به مروه می‌رسد و از پله بالا رود و روبه قبله بذکر و دعا پردازد و بدین‌جا یک دور سعی بین صفا و مروه پایان می‌یابد و بدینگونه هفت بار سعی بین صفا و مروه را انجام می‌دهد. سعی بین صفا و مروه بنا بقول ارجح و اجب می‌باشد. هر کس همه آن را یا قسمتی از آن را ترک کند باید فدیه دهد.
اگر کسی که سعی بین صفا و مروه را انجام می‌دهد، بصورت «متمتع» احرام بسته باشد بعد از آن موی سر خود را می‌تراشد یا کوتاه می‌کند، و عمره او پایان می‌پذیرد. و محظورات و محرمات احرام برایش حلال می‌گردد، حتی نزدیکی و همخوابگی با زنش. و لی کسانی که بصورت «افراد» یا بصورت «قران» احرام بسته باشند، باید تا پایان مراسم حج همچنان بحال احرام باقی بمانند و از محظورات احرام پرهیز کنند. «متمتع» در روز هشتم ذی‌الحجه از منزل خود احرام می‌بندد و همراه دیگران به منی می‌رود و شب در منی می‌ماند، چون خورشید طلوع کرد از آنجا رهسپار «عرفات» می‌گردد و کنار مسجد «نمره» فرود می‌آید و غسل می‌کند و نماز ظهر و عصر را بصورت جمع التقدیم و شکسته همراه امام می‌خواند، این در صورتی است که بتواند همراه امام نماز بخواند. اگر نتواند همراه امام نماز بخواند بر حسب امکان و توانائی خویش آن دو نماز را بصورت قصر و جمع می‌خواند و توقف در عرفه را آغاز نمی‌کند مگر بعد از زوال خورشید از خط استوا و در عرفات کنار صخره‌ها یا نزدیک بدان توقف می‌کند. چون پیامبرصدر آنجا توقف فرموده بود. و قوف در عرفات یکی از ارکان بزرگ حج می‌باشد. بالا رفتن از «جبل الرحمه» سنت و لازم نیست. هنگام توقف در عرفات رو به قبله ایستاده تا فرا رسیدن شب مشغول ذکر و دعا و ابتهال باشد، چون شب فرا رسید سوی «مزدلفه» رود و نماز مغرب و عشاء را در آنجا بصورت جمع التاخیر بخواند و در آنجا شب را بروز آورد و چون سپیده صبح دمید در «مشعرالحرام» توقف کند و تا موقعی که هوا بخوبی روشن می‌گردد نزدیک طلوع خورشید مشغول ذکرخدا باشد و آنگاه سنگ ریزه‌ها را جمع کند و سوی منی برگردد. توقف در «مشعرالحرام» و اجب می‌باشد، اگر کسی آن را ترک کند باید فدیه آن را بدهد. پس از طلوع خورشید با هفت عدد سنگ ریزه رمی جمره عقبه‌کند، سپس حیوان اهدلی خویش را در صورت امکان ذبح می‌کند. و موی خود را می‌تراشد یا کوتاه می‌کند. همینکه حلق و تقصیر را انجام داد تمام چیزهائی که در احرام برایش حرام بوده است، حلال می‌گردد مگر همخوابگی با زنان که تا بعد از انجام طواف الافاضه حلال نیست. سپس به مکه برمی‌گردد و طواف الافاضه را انجام می‌دهد که رکن اساسی حج است و بهمان کیفیت طواف القدوم می‌باشد.که آن را طواف الزیاره هم می‌نامند، اگر حاجی متمتع باشد باید بعد از طواف الزیاره سعی بین صفا و مروه را هم انجام دهد. اگر بصورت «افراد» و یا «قران» احرام بسته باشد و بهنگام طواف القدوم سعی بین صفا و مروه را انجام دهد.
بعد از طواف الزیاره همه چیزهایی که در حال احرام، حرام بوده است حلال می‌گردد حتی همخوابگی و نزدیکی با زنان. سپس باید بعد از این طواف به «منی» برگردد و شب را در آنجا بروزبیاورد کسی که شب را در منی بروز نیاورد باید فدیه بدهد، چون مبیت در منی و اجب می‌باشد. هرگاه روز یازده ذی‌الحجه خورشید از خط استواگذشت و زوال شد رمی جمرات، سنگ ریزه انداختن بدان‌ها را آغاز می‌کند، بدینگونه که ابتدا از جمره‌ای که به منی نزدیک است آغاز می‌کند، سپس جمره و سطی را رمی می‌کند که بعد از آن بذکر و دعا می‌پردازد. سپس جمره عقبه را رمی می‌کند و آنجا توقف نمی‌نماید و لازم است پیش از غروب هرسه جمره را هر یک با هفت سنگ ریزه رمی کند و روزدوازدهم نیز همین کار را تکرار می‌کند. سپس حاجی مختار است که پیش از غروب روز دوازدهم به مکه مراجعت کند یا شب را در منی بماند و روز سیزدهم هم عمل رمی جمار را مجدداً تکرار کند. رمی جمار و اجب است پس هر کس آن را ترک کند می‌تواند آن را با فدیه جبران نماید. هرگاه حاجی به مکه برگشت و اراده بازگشت به و طن خویش را نمود، باید طواف الوداع را انجام دهد و طواف الوداع و اجب می‌باشد، کسی که طواف الوداع را ترک کرده باشد باید در صورت امکان به مکه برگردد و طواف الوداع را بجای آورد مشروط بر اینکه از میقات نگذشته باشد، اگر از میقات گذشت باید گوسفندی را ذبح کند. از آنچه که تا بحال گفته‌ایم بر می‌آید که اعمال حج و عمره عبارت است از احرام بستن از میقات و طواف خانه کعبه و سعی بین صفا و مروه و تراشیدن موی سر که بدینکارها عمره پایان می‌یابد و برای حج توقف در عرفه و رمی جمار و طواف الافاضه و شب را روز آوردن در منی و قربانی و حلق و تقصیربدانها افزوده می‌شود.
این بود خلاصه و چکیده اعمال حج و عمره.