فقه السنه

سجده ‌شکر

بنا به مذهب جمهور علماء برای ‌کسی‌ که نعمتی خوشحال‌ کننده‌ای بـه وی می‌رسد، یا تجدید می‌گردد، یا بلائی از وی رفـع می‌شود، سجده شکر و سپاس‌گزاری از خداوند مستحب است‌. از ابوبکر روایت است که‌: «پیامبرصهر و قت‌ کاری خوشحال ‌کننده برایش پیش می‌آمد یا مژده آن را به وی می‌دادند، فورا برای خداوند سجده شکر می‌گزارد و به سجده مـی‌افتاد». به روایت ابوداود و ابن ماجه و ترمذی که آن را «‌حسن» دانسته است‌. بیهقی با اسناد و بشرط بخاری روایت کرده است ‌که‌: علی بن ابی‌طالب از یمن خبر مسلمان شدن قبیله «همدان» را، برای پیامبرصنوشت‌، چون پیامبرصآن را شنید، فورا به سجده افتاد، سپس سـر از سجده برداشت و گفت‌: السلام علی همدان‌، السلام علی همدان». از عبدالرحمن بن عوف روایت است ‌که‌: پیامبرصبیرون رفت‌، من او را دنبال ‌کردم تا اینکه داخل نخلستانی شد و به سجده افتاد و آنقدر سجده او طول‌ کشید، که من نگران شدم‌، مبادا که و فات ‌کرده باشد، لذا پیش رفتم و نگاه می‌کردم‌،‌ که سر از سجده برداشت و فرمود: «ما لك یا عبد الرحمن؟»«‌چیت شده ای عبدالرحمن‌؟»، من نگرانی خود را به وی عرض‌ کردم‌، او فرمود: «إن جبریل÷قال لی: ألا أبشرك؟ إن الله عزوجل یقول لك: من صلى علیك صلیت علیه، ومن سلم علیك سلمت علیه، فسجدت لله عز وجل شكرا»«جبریل درود خدا بر وی باد به من ‌گفت‌: به تو مژده ندهـم‌؟ همانا خدای بزرگ به تو می‌گوید: هر کس بر تو درود و سلام بفرستد، من بروی درود و سلام می‌فرستـم لذا برای خدای بزرگ سجده شکر گزاردم». به روایت احمد و حاکـم که او آن را بشرط شیخین «صحیح» دانسته و گفته است درباره سجده شکر حدیثی صحـیح‌تر از این حدیث را سراغ ندارم‌. بخاری روایت ‌کرده که کعب بن مالک چون خبر پذیرفتن توبه‌اش را از جانب خداوند، به وی دادند، سجده شکر بر‌د. و احمد گفته است ‌که‌: علی بن ابی‌طالب چون جسد «‌ذوالثدیه» را در میان کشتگان خوارج یافت سجده شکر برد، و سعید بن منصور گفته است‌: چون ابوبکر خبر قتل مسیلمه کذاب را شـید سجده شکر برد.

سجده شکر مستلزم سجده نماز است یعنی در ضمن نماز قصد سجده شکر می‌شود و بعضی ‌گفته‌اند نیازی به سجده نماز نیست چه سجده شکر نماز نیست‌، پس سجده نماز شرط آن نیست‌. در «‌فتح العلام» ‌گفته است‌: این سخن قریب بـه ثواب است‌. شوکانی‌ گفته است‌: از احادیث مربوط به سجده شکر، بر نمی‌آید که برای آن و ضو و پاکی جامه و پاکی محل سجده‌، شرط باشد. امام یحیی (‌بن زید) و ابوطالب نیز چنین رای دارند و همچنین در آن احادیث اشاره به تکبیر هـم نشده است‌. و در «البحر» آمده است که تکبیر لازم است‌. امام یحیی ‌گفته است‌: باتفاق آراء در نماز سجده شکر صورت نمی‌گیرد، چه سجده شکر، از توابع نماز نیست یعنی سجده شکر بدون نمازگزارده می‌شود.