فییء
کلمه «فیئی» از «فاء یفییء» به معنی رجع و برگشت گرفته شده است و شرعاً مالی است که مسلمین آن را بدون جنگ از دشمنان خویش بگیرند و آنست که خداوند در سوره حشر بدان اشاره فرموده است: ﴿وَمَآ أَفَآءَ ٱللَّهُ عَلَىٰ رَسُولِهِۦ مِنۡهُمۡ فَمَآ أَوۡجَفۡتُمۡ عَلَیۡهِ مِنۡ خَیۡلٖ وَلَا رِكَابٖ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ یُسَلِّطُ رُسُلَهُۥ عَلَىٰ مَن یَشَآءُۚ وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَیۡءٖ قَدِیرٞ٦ مَّآ أَفَآءَ ٱللَّهُ عَلَىٰ رَسُولِهِۦ مِنۡ أَهۡلِ ٱلۡقُرَىٰ فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡیَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِینِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِیلِ كَیۡ لَا یَكُونَ دُولَةَۢ بَیۡنَ ٱلۡأَغۡنِیَآءِ مِنكُمۡۚ وَمَآ ءَاتَىٰكُمُ ٱلرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَىٰكُمۡ عَنۡهُ فَٱنتَهُواْۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۖ إِنَّ ٱللَّهَ شَدِیدُ ٱلۡعِقَابِ٧ لِلۡفُقَرَآءِ ٱلۡمُهَٰجِرِینَ ٱلَّذِینَ أُخۡرِجُواْ مِن دِیَٰرِهِمۡ وَأَمۡوَٰلِهِمۡ یَبۡتَغُونَ فَضۡلٗا مِّنَ ٱللَّهِ وَرِضۡوَٰنٗا وَیَنصُرُونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥٓۚ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلصَّٰدِقُونَ٨ وَٱلَّذِینَ تَبَوَّءُو ٱلدَّارَ وَٱلۡإِیمَٰنَ مِن قَبۡلِهِمۡ یُحِبُّونَ مَنۡ هَاجَرَ إِلَیۡهِمۡ وَلَا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمۡ حَاجَةٗ مِّمَّآ أُوتُواْ وَیُؤۡثِرُونَ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ وَلَوۡ كَانَ بِهِمۡ خَصَاصَةٞۚ وَمَن یُوقَ شُحَّ نَفۡسِهِۦ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ٩ وَٱلَّذِینَ جَآءُو مِنۢ بَعۡدِهِمۡ یَقُولُونَ رَبَّنَا ٱغۡفِرۡ لَنَا وَلِإِخۡوَٰنِنَا ٱلَّذِینَ سَبَقُونَا بِٱلۡإِیمَٰنِ وَلَا تَجۡعَلۡ فِی قُلُوبِنَا غِلّٗا لِّلَّذِینَ ءَامَنُواْ رَبَّنَآ إِنَّكَ رَءُوفٞ رَّحِیمٌ١٠﴾[الحشر: ۶-۱۰].
«آنچه را که خداوند به رسولش از آنها (از یهود) باز گردانده است چیزی است که شما برای بدست آوردن آن زحمتی نکشیدهاید نه اسبی تاختید و نه شتری یعنی بدون جنگ بدست آمده است (و این طور نیست که پیروزیها همیشه نتیجه جنگهای شما باشد.)
ولی خداوند رسولان خود را برهرکس بخواهد مسلط میسازد و خداوند برهمه چیز و همهکس توانا است. آنچه را که خداوند از اهالی این آبادیها به رسولش باز گردانده است و بدون جنگ نصیب او کرده است آن مال از آن خدا و رسول او و خویشاوندان او و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان است و این بخاطر آنست که این اموال عظیم، دست بدست میان ثروتمندان شما نگردد».
آنچه را رسول خدا برای شما آورده است و احکامی که بشما میگوید، آن را بگیرید و قبول و اجراکنید و آنچه را که از آن نهیکرده است و شما را از آن منع نماید، از آن خودداری نمائید و از مخالفت با خدا بپرهیزید و تقوای الهی پیشه کنید، که خداوند شدید العقاب است و مجازات او سخت است.
این اموال فیئی برای مهاجرانی است که از خانه و کاشانه و اموال خود رانده شدهاند. آنان فضل الهی و رضای او را میطلبند و خدا و رسول او را، کاری میکنند براستی آنان راستگویانند.
و یکی دیگر از مصارف آنکسانی هستند که در دارالهجره (مدینه رسول) و در خانه ایمان قبل از مهاجران، سکونت گزیدهاند. آنانکسانی را که به سویشان هجرت کنند دوست میدارند و در دل خود نیازی بدانچه به مهاجران داده شده است احساس نمیکنند و آنان را بر خود مقدم میدارند و ترجیح میدهند، هرچند شدیداً فقیر هم باشند، کسانی که خداوند آنها را از بخل و حرص نفس خویش بازداشته است رستگارند.
وکسانی که بعد از آنها آمدند و میگویند: پروردگارا ما و برادرانمان را که در ایمان بر ما پیشیگرفتند بیامرز و در دلهایمان حسد و کینهای نسبت به مومنان قرار مده؛ پروردگارا تو مهربان و رحیمی.
خداوند در این آیات از مهاجرینی که بمدینه مهاجرت کردهاند و پیش از فتح مکه اسلام آوردهاند و از انصار که اهل مدینه هستند و مهاجرین را پناه و ماوی دادند و کسانی که بعد از این دوگروه پدید میآیند، تا روز قیامت نام برده است.