فقه السنه

فرار از دشمنی که دو برابر خودی باشد

قبلا بیان ‌کردیم‌ که فرار در جنگ با دشمن حرام است‌، مگر در دو حالت که بیان شد. باید یادآور شد و قتی که تعداد افراد دشمن بیش از دو برابر افراد خودی باشد، نیز فرار در جنگ جایز است‌، و لی اگر افراد دشمن دو برابر یا کمتر باشد فرار حرام و گناه کبیره است‌، خداوند می‌فرماید: ﴿الْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْكُمْ وَعَلِمَ أَنَّ فِیكُمْ ضَعْفًا فَإِنْ یَكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ صَابِرَةٌ یَغْلِبُوا مِائَتَیْنِ وَإِنْ یَكُنْ مِنْكُمْ أَلْفٌ یَغْلِبُوا أَلْفَیْنِ بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِینَ٦٦﴾[الأنفال: ۶۶]. «حال خدای متعال تخفیف داد بشما و دانست که در شما ناتوانی هست پس اگر شما یکصد مرد شکیبا باشید بردویست نفر کافر چیره می‌شوید و اگر شما یک‌هزار مرد شکیبا باشید بر دو هزارکافر چیره می‌شوید و این چیرگی شما بفرمان خدا و اراده او است‌، بنابراین باید با دو برابر خود جهادکنید و در برابرشان پایداری کنید و خدا همراه شکیبایان است‌، به مددکاری‌شان‌. در ابتداء که تعداد مسلمانان اندک بود، مسئولیت‌شان بیشتر بود و بعد که بیشتر شدند از مسئولیت‌شان‌کاسته شد و برای‌شان تخفیف داده شد»‌.

صاحب مهذب گفته است‌: اگر تعداد کافران بیش از دو برابر تعداد مسلمانان باشد، فرار جایز است‌، لیکن اگر ظن غالب داشتند که هلاک نمی‌شوند، پایداری بهتر است و اگرگمان می‌کردند، که هلاک می‌شوند دو نظر و رای وجود دارد:

او‌ل‌: برگشتن و ترک مقاومت لازم است‌، چون خداوند گفته است‌: ﴿وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ١٩٥﴾[البقرة: ۱۹۵]. «بدست خویشتن خویش را در هلاکت میندازید»‌.

دو‌م‌: انصراف مستحب و پسندیده است‌، و و اجب نیست‌، چون اگرکشته شوند بفیض شهادت نایل می‌گردند.

اگر تعداد کافران از دو برابر تعداد مسلمانان بیشتر نبود، اگر گمان نمی‌کردند که هلاک می‌شوند، فرار جایز نیست و اگر گمان می‌کردند که هلاک می‌شوند، دو و جه است:

۱- ‌باز هم فرار جایز است با توجه به ﴿وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ﴾[البقرة: ۱۹۵].

۲- ‌جایز نیست با توجه بظاهر آیه ٦٦ انفال‌. حاکم‌ گفته است این مطلب به ظن غالب و اجتهاد مجاهد بستگی دارد، اگر گمان کند که مقاومت ممکن است‌، فرار حلال نیست و اگر گمان‌کند،‌ که هلاک می‌شود، جایزاست فرارکند بسوی دست‌های از مسلمانان‌، اگرچه دورهم باشند، مشروط بر آنکه قصد فرار از جهاد و انصراف از جهاد نداشته باشد"‌.

ابن ماجشون بروایت از مالک می‌گوید: اعتباردو برابر بودن در قوت و نیرو است نه در عدد، پس اگر یک‌نفر مسلمان در برابر یک‌نفر کافر قرار گیرد، که اسب بهتر و سلاح بهتر و قدرت و نیروی بهتری دارد، جایز است که فرارکند و این ظاهر است‌.