۱- فضیلت آن
۱) خداوند پیامبر خود را بدان امر فرموده است: ﴿وَمِنَ ٱلَّیۡلِ فَتَهَجَّدۡ بِهِۦ نَافِلَةٗ لَّكَ عَسَىٰٓ أَن یَبۡعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامٗا مَّحۡمُودٗا٧٩﴾[الإسراء: ۷۹]. «پارهای از شب رختخواب خود را ترک کن که در آنوقت نماز شب را بجای آوری که این نماز خاصه بر شخص شما و اجب است، باشد که خداوند ترا به شایستهترین و ارجمندترین مقام دنیائی و اخروی برساند».این امر اگر چه اختصاص به پیامبرصدارد، و لی چون اقتدای به ایشان برای همه مطلوب است، همه مسلمین را نیز شامل میشود.
۲) خداوند میفرماید، کسانی که پیوسته نماز شب را بپای میدارند، آنان شایستگی خیر و رحمت او را دارند: ﴿إِنَّ ٱلۡمُتَّقِینَ فِی جَنَّٰتٖ وَعُیُونٍ١٥ ءَاخِذِینَ مَآ ءَاتَىٰهُمۡ رَبُّهُمۡۚ إِنَّهُمۡ كَانُواْ قَبۡلَ ذَٰلِكَ مُحۡسِنِینَ١٦ كَانُواْ قَلِیلٗا مِّنَ ٱلَّیۡلِ مَا یَهۡجَعُونَ١٧ وَبِٱلۡأَسۡحَارِ هُمۡ یَسۡتَغۡفِرُونَ١٨﴾[الذاریات: ۱۵-۱۸]. «بیگمان پرهیزکاران در میان باغها و چشمه ساران بسر خواهند برد. از آنچه که خدایشان داده است خشنود و راضیند، زیرا آنان پیش از آن نیکوکار بودند و شبها اندکی میخوابیدند و نماز میخواندند و بامدادان طلب مغفرت میکردند».
۳) خداوند کسانی را که نماز شب میخوانند، ستوده است، و از جمله بندگان نیک خود شمرده است: ﴿وَعِبَادُ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلَّذِینَ یَمۡشُونَ عَلَى ٱلۡأَرۡضِ هَوۡنٗا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ ٱلۡجَٰهِلُونَ قَالُواْ سَلَٰمٗا٦٣ وَٱلَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمۡ سُجَّدٗا وَقِیَٰمٗا٦٤﴾[الفرقان: ۶۳-۶۴]. «بندگان خداوند مهربان آنان هستند که با متانت و و قار و سادگی و بدون تکبر بر زمین گام برمیدارند و هرگاه با نادانان و سفیهان روبرو شوند، با آنان نزاع نمیکنند، بلکه سلام میگویند و از آنان دور میشوند. بندگان خدا کسانی هستند که نماز شب میخوانند و در برابر پروردگارشان با اخلاص ایستاده و به سجده میروند».
۴) خداوند گواهی داده است که اینان مومن به آیات او میباشند که میفرماید: ﴿إِنَّمَا یُؤۡمِنُ بَِٔایَٰتِنَا ٱلَّذِینَ إِذَا ذُكِّرُواْ بِهَا خَرُّواْۤ سُجَّدٗاۤ وَسَبَّحُواْ بِحَمۡدِ رَبِّهِمۡ وَهُمۡ لَا یَسۡتَكۡبِرُونَ۩١٥ تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمۡ عَنِ ٱلۡمَضَاجِعِ یَدۡعُونَ رَبَّهُمۡ خَوۡفٗا وَطَمَعٗا وَمِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ یُنفِقُونَ١٦ فَلَا تَعۡلَمُ نَفۡسٞ مَّآ أُخۡفِیَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعۡیُنٖ جَزَآءَۢ بِمَا كَانُواْ یَعۡمَلُونَ١٧﴾[السجدة: ۱۵-۱۷]. «بدرستی کسانی به آیات قدرت ما، ایمان میآورند که هرگاه آیات ما بدانان تذکر داده شود، به سجده میافتند و تسبیح و تحمید پروردگار خود را مـیگویند و تکبر و خودپسندی نمیکنند. شب از رختخواب برمیخیزند و با خـوف از عذاب خدا و امید به رحمت و ی، او را میخوانند و از آنچه روزبشان کردهایم به نیازمندان میدهند، هیچکس نمیداند که چه پاداش نیک و خوشحال کنندهای برایشان تهیه دیدهایم و به پاداش اعمالشان این جزای نیک را بدانان میبخشیم».
۵) خداوند کسانی را که نماز شب میخوانند با دیگران یکسان نمیداند که میفرماید: ﴿أَمَّنۡ هُوَ قَٰنِتٌ ءَانَآءَ ٱلَّیۡلِ سَاجِدٗا وَقَآئِمٗا یَحۡذَرُ ٱلۡأٓخِرَةَ وَیَرۡجُواْ رَحۡمَةَ رَبِّهِۦۗ قُلۡ هَلۡ یَسۡتَوِی ٱلَّذِینَ یَعۡلَمُونَ وَٱلَّذِینَ لَا یَعۡلَمُونَۗ إِنَّمَا یَتَذَكَّرُ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ٩﴾[الزمر: ۹]. «آیا شما ای مشرکان حالتان و مالتان، بهتر است یا کسی که و ظایف بندگی و اطاعت از خدا و عبادت او را در ساعاتی از شب و بدور از ریاء و چشم داشت دیگران انجام میدهد، در حالیکه از عذاب آخرت پرهیز میکند و به رحمت پروردگارش امیدوار است؟ بگو: آیا کسانی که میدانند و فضیلت علم دارند، با کسانی که فضیلت علم و دانش ندارند، برابرند؟ بیگمان اهل خرد، متذکر میشوند و پند و عبرت میگیرند و در آیات خدا میاندیشند».و اینک بعضی از احادیث و سنت پیامبرصدر این باره:
۱- عبدالله بن مسلمگفت: نخست که پیامبرصبه مدینه و ارد شد، مردم پیش او جمع میشدند و من نیز از جمله آنان بودم. چون به چهره او نگریستم برایم روشن شد که این چهره، چهره مردان دروغگو نیست. نخستین سخن او را که شنیدم، این بود که فرمود: «أیها الناس أفشوا السلام، وأطعموا الطعام، وصلوا الارحام، وصلوا باللیل والناس نیام، تدخلوا الجنة بسلام»«سلام کردن و صلح را در بین هم گسترش دهید، و به مردم طعام و خـوراک دهید، و صله رحم بجای آرید، و شبانگاهان که مردم خوابیدهاند، نماز بخوانید، که به سلامت و ارد بهشت خواهید شد». به روایت حاکم و ابن ماجه و ترمذی که او آن را «حسن صحیح» دانسته است.
۲- سلمان فارسی گفته است: پیامبرصفرمود: «علیكم بقیام اللیل فإنه دأب الصالحین قبلكم، ومقربة لكن إلى ربكم، ومكفرة للسیئات، ومنهاة عن الاثم، ومطردة للداء عن الجسد»«بر انجام نماز شب مداومت کنید، چه بیگمان نماز شب عادت مردان صالح پیش از شما بوده است و شما را به پروردگارتان نزدیک مینماید، و کفاره گناهان و نهی کننده از گناه و بیرون کننده درد و بیماری از جسم شما است».
۳- سهل بن سعد گفت: جبریل به حضور پیامبرصآمد و گفت: «یا محمد عش ما شئت فإنك میت، واعمل ما شئت فإنك مجزی به، وأحبب من شئت فإنك مفارقه، واعلم أن شرف المؤمن قیام اللیل وعزه استغناؤه عن الناس»«ای محمد هر اندازه که دلت میخواهد زندگی کن، بیگمان تو مردنی هستی، و هر اندازه که میخواهی عمل کن، بیگمان پاداش آن به تو داده میشود، و هر کس را که میخواهی دوست داشته باش، بیگمان تو از او جدا خواهی شد، و بدان که بیگمان شرف مومن در نماز شب است، و عزتش در بینیازی او از مردم است».
۴- از ابوالدرداء روایت است که: پیامبرصفرمود: «ثلاثة یحبهم الله ویضحك إلیهم ویستبشر بهم: الذی إذا انكشفت فئة قاتل وراءها بنفسه لله عز وجل فإما أن یقتل وإما أن ینصره اللهﻷویكفیه فیقول: انظروا إلى عبدی هذا كیف صبر لی بنفسه والذی له امرأة حسنة وفراش لین حسن فیقوم من اللیل فیقول: یذر شهوته ویذكرنی، ولو شاء رقد والذی إذا كان فی سفر وكان معه ركب فسهروا ثم هجعوا فقام من السحر فی ضراء وسراء»«سه گروه هستند که خداوند دوستشان دارد و به رویشان میخندد و بدانان مژده بهشت میدهد: کسی که چون گروهی از دشمنان پدیدار گردند در راه خدا با جان، در برابرشان ایستادگی کند و بجنگد، یا کشته شود یا اینکه خداوند او را پیروز میکند و خدا برای او بس است که میفرماید: بدین بنده من بنگرید که چگونه در راه من با جان شکیبائی نمود. و کسی که زن زیبا و رختخواب نرم و خوب دارد، با این حال، شب برمیخیزد و نماز شب میخواند که خداوند میفرماید: این بنده من آرزوهای خویش را رها کرده و یاد مرا نموده است که اگر میخواست میتوانست بخوابد. و کسی که چون در سفر همراه گروهی باشد که شب بیدار میمانند و بعد میخوابند، سپس او در سحر بر میخیزد و نماز شبش را در سختی و فراخی و در ناخوشی و خوشی میخواند».