صلاة الکسوف =نماز خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی
باتفاق علماء نماز کسوف (و خسوف) برای مردان و زنان سنت موکده و بهتر است که بصورت نماز جماعت خوانده شود، اگر چه جماعت در آن شرط نیست. و با گفتن «الصلاة جامعة»، بجای اذان، مردم را برای گزاردن آن می‌خوانند. بنا به قول جمهور علماء دو رکعت است که در هر رکعت دو رکوع میباشد. از عایشهلروایت است که: در زمان حیات پیامبرصخورشید گرفتگی (کسوف) پیش آمد، پیامبرصبه مسجد رفت و ایستاد و تکبیر گفت، آنگاه مردم پشت سر او صف کشیدند، و آیات فراوانی از قرآن خواند، سپس تکبیر گفت و به رکوع رفت و مدت طولانیی که کمتر از مدت قرائت بود در رکوع توقف نمود، سپس سرش را از رکوع برداشت و گفت: «سمع الله لمن حمده، ربنا ولك الحمد»، سپس بدنبال آن ایستاد و مدت کمتر از مدت قرائت اول به قرائت مشغول شد، سپس مجددا تکبیر گفت و به رکوع رفت که مدت توقف در رکوع دوم کمتر از رکوع اول بود و بعد از رکوع برخاست و گفت «سمع الله لمن حمده، ربنا ولك الحمد»، سپس به سجده رفت. در رکعت بعدی نیز بمثل رکعت اول عمل نمود تا اینکه (در این دو رکعت) چهار رکوع و چهار سجده را کامل کرد و گرفتگی خورشید (کسوف) پیش از انکه پیامبرصاز نماز منصرف گردد بر طرف شد. سپس پیامبرصبرخاست و خطبه‌ای را ایراد فرمود که بعد از حمد و ثنای شایسته خداوند فرمود: «إن الشمس والقمر آیتان من آیات اللهﻷلا ینخسفان لموت أحد ولا لحیاته فإذا رأیتموهما فافزعوا إلى الصلاة»«بی‌گمان خورشید و ماه دو آیت و نشانه بزرگ قدرت خداوندﻷمیباشند، بخاطر مرگ یا زندگی هیچ کسی در آن‌ها گرفتگی (خسوف و کسوف) پیش نمی‌آید. بنابراین هرگاه گرفتگی آن‌ها را مشاهده کردید به نماز پناه ببرید (نماز بخوانید)». به روایت بخاری و مسلم. باز هم آنان از ابن عباس روایت کرده‌اند که گفته است: کسوف در خورشید پیش آمده بود، پیامبرصنماز خوانده مدت طولانی در حدود مدتی که سوره بقره در آن خوانده شود ایستاد، سپس مدت طولانی به رکوع رفت، سپس برخاست و مدت طولانی کمتر از مدت قیام اولی ایستاد سپس دوباره به رکوع رفت و مدت طولانی کمتر از مدت رکوع اول توقف نمود. سپس به سجده رفت و بعد از آن قیام فرمود و مدت طولانی کمتر از مدت رکوع اول توقف نمود. سپس از رکوع برخاست و مدت طولانی کمتر از مدت قیام اولی ایستاد، سپس دوباره به رکوع رفت و مدت طولانی کمتر از مدت رکوع اول در رکوع ماند، سپس به سجده رفت. سپس نماز را بپایان برد و خورشید گرفتگی برطرف شده بود، آنگاه فرمود: «إن الشمس والقمر آیتان من آیات الله یخسفان لموت أحد ولا لحیاته فإذا رأیتم ذلك فاذكروا الله»ابن عبد البرگفته است: این دو حدیث صحیح‌ترین حدیث در این باره میباشند. ابن القیم گفته: سنت صحیح و صریح و روش آنست که در نماز کسوف در هر رکعت رکوع تکرار گردد. زیرا بموجب حدیث عایشه و ابن عباس و جابر و ابی بن‌کعب و عبدالله بن عمرو بن العاص و ابوموسی اشعری، پیامبرصدر یک رکعت دو بار به رکوع رفته است. کسانی که تکرار رکوع در یک رکعت را از پیامبرصروایت کرده‌اند، تعدادشان بیشتر و بزرگ‌تر و نزدیک‌تر به پیامبرصبودند از کسانی که تکرار آن را روایت نکرده‌اند. و مذهب مالک و شافعی و احمد نیز چنین است. و لی در مذهب ابوحنیفه نماز کسوف همچون نماز عید و جمعه است، زیرا نعمان بن بشیر گفته است: پیامبرصبرایمان نماز کسوف خواند، همچون نماز شما به رکوع و به سجود رفت، که دو رکعت دو رکعت بود و تاکسوف برطرف می‌شد دعا می‌کرد. و در حدیث «قبضه الهلالی» آمده است که: پیامبرصفرمود: «إذا رأیتم ذلك فصلوها كأحدث صلاة صلیتموها من المكتوبة»«چون کسوف و خسوف را مشاهده کردید، نماز آن را همچون تازه‌ترین نماز فرضی که خوانده‌اید آن را بخوانید (بمانند نزدیک‌ترین نماز فرض پیش از کسوف آن را بخوانید)». به روایت احمد و نسائی.
قرائت فاتحه در هردو رکعت و اجب است و نمازگزار بعد از فاتحه در انتخاب آیات و سوره‌های قرآن، برای قرائت مختار است. قرائت را می‌توان بصورت جهری یا سری انجام داد. جز آنکه بخاری گفته است قرائت جهری، صحیح‌تر میباشد. و قت نماز کسوف از هنگام گرفتگی خورشید، تا برطرف شدن آنست. نماز خسوف ماه همچون نماز کسوف خورشید است. حسن بصری گفته است: ماه گرفته بود، ابن عباس که امیر بصره بود، بیرون آمده، برایمان دو رکعت نماز خواند که در هر رکعت دو بار به رکوع رفت، سپس سوار شد و گفت: همانگونه که پیامبرصرا دیده بودم برایتان نماز خواندم. امام شافعی آن را در مسند خویش روایت کرده است.
مستحب است که بهنگام کسوف و خسوف تکبیر و دعا گفت و صدقه داد و استغفار نمود. چه بخاری و مسلم از عایشه روایت کرده‌اند که: پیامبرصفرمود: «إن الشمس والقمر آیتان من آیات الله لا یخسفان لموت أحد ولا لحیاته، فإذا رأیتم ذلك فادعوا الله وكبروا وتصدقوا وصلوا»، و آنان از ابوموسی روایت کرده‌اند که گفته است: خورشید گرفته بود، پیامبرصبرخاست و نماز خواند سپس فرمود: «إذا رأیتم شیئا من ذلك فافزعوا إلى ذكر الله ودعائه واستغفاره»«هرگاه چیزی از این قبیل دیدید به ذکر و دعا ر استغفار از الله پناه ببرید».