قضاوت در چه چیزهائی روی می‌دهد
در همه حقوق، خواه حقوق الهی یا حقوق آدمی، قضاوت جاری میگردد و ابن خلدون چنین‌گفته است که سرانجام مقام و منصب و و ظایف بر این قرار گرفت که علا‌وه بر داوری بین خصمان و فیصله دادن خصومت و نزاع‌ها، بعضی از حقوق عمومی مسلمانان را نیز استیفاء نماید، از قبیل نظارت بر احوال محجور علیهم و کسانی که بنا بعللی از تصرف ممنوع هستند، و سرپرستی آنان از جمله دیوانگان و یتیمان و مفلسان و و رشکستگان و سفیهان و رسیدگی و نظارت در و صیت‌های مسلمین و موقوفات و بشوهر دادن دختران و زنان بی‌سرپرست، بنا برای کسانی که چنین رای دارند و بررسی مصالح راه‌ها و ساختمان‌ها و ابنیه و امکنه و احوال گواهان و امناء و نائبان و کسب علم و تجربه درباره آنان، از نظر داشتن عدالت یا مخدوش بودن عدالت‌شان، تا اطمینان و اعتماد بدانان حاصل شود، و همه این و ظایف از جمله متعلقات و توابع قضاوت محسوب می‌گردند و در دایره قضا و حکم و اقعند.