رای فقها دراین باره
آنچه که امروز در محاکم قضائی بدان عمل میشود، برابر مذهب حنفی است که میگوید، خواستگار حق دارد هدایای خویش را مسترد دارد، مشروط بر آنکه آن هدایا، بحالت اولیه خود مانده باشند و تغییری در آنها روی نداده باشد، بنابراین النگو، انگشتری،گردنبند و ساعت و امثال آن مسترد میگردد، در صورتیکه وجود داشته باشند. و لی اگر بحالت اولیه نمانده باشند، بدینگونه کهگم شده یا فروخته شده یا چیزی بدانها افزوده شده یا طعامی بوده و خورده شده، یا پارچهای بوده و دوخته شده، خواستگار حق استرداد یا پرداخت بهای آنها را ندارد.
دادگاه محاکمه شرعی طنطا درمصردرمحاکمه بدوی درسال ۱۹۳۳ یک حکم قطعی را در این باره صادرکرده بود و قواعد زیر را مقرر داشت:
۱- خواستگار هر چیزی را به نامزد بدهد، مادام که داخل درعقد نکاح نباشد و شرایط عقد بحساب نیاید، هدیه شمرده میشود.
۲- هدیه در حکم و معنی هبه شرعی است.
۳- هبه عقدی است تملیکی، که بمجرد قبض و دریافت، تمام میشود و کسی که آن را دریافتکند، میتواند درآن تصرفکند و خرید و فروش نماید و تصرف او نافذ و رواست.
۴- از بین رفتن اصل چیزی که بخشیده شده، یا مستهلک شدن آن، مانع پشیمان شدن و استرداد آن میگردد.
۵- خشنده حق نداردکه غیراز عین مال خود چیزی را مطالبه کند یعنی اگر عین مال خودش مانده باشد، تنها آن را مطالبه میکند.
مالکیه دراین باره بین انصراف زن یا مرد فرق میگذارند و میگویند اگرانصراف از ازدواج از طرف مرد باشد، حق استرداد هدایا را ندارد، اگر انصراف از ازدواج از طرف زن باشد، مرد حق داردکه تمام چیزهائی که به وی بخشیده است، مسترد دارد، خواه بحال اولیه مانده یا از بین رفته باشد، که در این صورت اخیر، بدل آن را مسترد میدارد، مگر اینکه عرفاً اینکار نشود یا اینکه شرط کرده باشند، که عمل به مقتضای شرط یا عرف و اجب میباشد.
شافعیه گویند: در این صورت هدیه باید استرداد گردد، خودش مانده باشد یا از بین رفته باشد، اگرذات و اصل آن چیزموجود باشد، خود آن را مسترد میدارد، در غیرآن صورت، باید قیمت آن را بپردازد. ما نیز بدانچه شافعیه گفتهاند، راضی هستیم چون نزدیک برای ما است.