چه موقع جهاد فرض عین است؟
تنها در صورت‌های زیر جهاد بصورت فرض عین درمی‌آید:
۱- وقتی که فرد مکلف در صف جنگ حاضر شود، در این حالت جهاد برای او فرض عین است، و نمی‌تواند از آن شانه خالی کند. خداوند می‌فرماید: ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا لَقِیتُمُ الَّذِینَ كَفَرُوا زَحْفًا فَلَا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبَارَ١٥﴾[الأنفال: ۱۵]. «ای مومنان هرگاه با حمله کافران مواجه شدید، و بشما حمله‌کردند، بدانان پشت مکنید».
۲- هرگاه دشمن به مکانی یا شهری یا کشوری حمله‌کند، که مسلمانان در آنجا هستند و آنجا را تصرف کند، برهمه مردم آنجا و اجب است، که دشمن را از خاک خود بیرون برانند، و با وی بجنگند. دراین صورت برای هیچ فردی حلال و جایز نیست، که از مواجهه با دشمن شانه خالی‌کند و و ظیفه خویش را بانجام نرساند. البته این درصورتی است که دفع دشمن جز با بسیج همگانی ممکن نگردد. خداوند می‌فرماید: ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قَاتِلُوا الَّذِینَ یَلُونَكُمْ مِنَ الْكُفَّارِ وَلْیَجِدُوا فِیكُمْ غِلْظَةً﴾[التوبة: ۱۲۳]. «ای مومنان باکافرانی که به شما نزدیکترند پیکارکنید (دشمن دورتر شما را از دشمن نزدیک غافل نکند) و آن‌ها باید در شما شدت و خشونت احساس‌کنند یعنی ترس از دشمنان دور شما را از تجاوز دشمنان نزدیک منصرف نسازد، بلکه با آنان پیکار و نبرد کنید و بیرونشان کنید».
۳- هرگاه حاکم اسلامی از یکی از مکلفان، طلب رفتن بجهاد کرد، او نمی‌تواند شانه از آن خالی‌کند و جهاد نسبت به او فرض عین می‌شود. چون ابن عباس روایت کرده است که پیامبرصگفت: «لاهجرة بعد الفتح، ولكن جهادونیة، وإذا استنفرتم فانفروا» «بعد از فتح مکه دیگر فرار از عذاب کافران جایز نیست بلکه باید جهاد کرد و نیت را خالص‌گرداند و هرگاه بجنگ با کافران دعوت شدید بر شما و اجب است که اجابت‌کنید، پس بجنگ بروید»، بروایت بخاری. یعنی اگر حاکم از شما خواست که برای جنگ باکافران بیرون روید، فرمان او را اجرا کنید. خداوند می‌فرماید :
﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِیلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَرَضِیتُمْ بِالْحَیَاةِ الدُّنْیَا مِنَ الْآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا فِی الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِیلٌ٣٨﴾[التوبة: ۳۸] «ای مومنان چرا هنگامی که به شماگفته می‌شود به سوی جهاد در را خدا حرکت‌کنید سنگینی بر زمین می‌کنید و سستی به خرج می‌دهید آیا به زندگی دنیا به جای آخرت راضی شده‌اید با اینکه متاع زندگی دنیا در برابر آخرت چیزکمی بیش نیست».