فقه السنه

طلب توبه و پشیمانی از مرتد

بسیار پیش‌ می‌آید که ارتداد و برگشتن از دین اسلام‌، در اثر شک و شبهه‌ها و تردیدهای نفسانی است‌،‌ که بر نفس انسان عارض و مزاحم ایمان او می‌گردد. پس بایستی فرصت‌هائی برای رهائی از این شکوی و شبهات‌، مهیا شود و دلایل و براهینی اقامه‌گردد، که ایمان را بقلب برگرداند و یقین و آرامش را در دل جای دهد،

و تردید و شکوک را برطرف سازد. بنابراین و اجب است که از مرتد طلب توبه و پشیمان شدن‌، بعمل آید، اگرچه بارها مرتکب ارتداد شده باشد و بایستی به وی ملتی داده شود، که بار دیگر بخویشتن برگردد و و سوسه‌های خویش را تکذیب کند و افکار خود را بررسی نماید و نتیجه نهائی بگیرد، آنگاه اگر بعد ازکشف شبهات و رفع شک و تردید، موضع خویش را تغییر داد و بدین اسلام برگشت و به شهادتین‌: «اشهد ان لا اله الا الله واشهد ان محمدا رسول الله»اقرارکرد و اعتراف نمود بدانچه که منکرش بود و از هر دینی‌ که مخالف اسلام باشد بیزاری و دوری نمود، توبه او پذیرفته می‌شود، در غیر این صورت حد ارتداد بر وی اجرا می‌گردد.

بعضی از علما مهلت توبه و مناقشه فکر خویش را سه روز برای مرتد تعیین کرده‌اند و برخی دیگر مدت را تعیین نکرده و گفته‌اند بایستی‌کرارا توجیه‌گردد و با وی بحث و استدلال بعمل آید، تا اینکه ظن غالب حاصل شود، که او دیگر به اسلام برنمی‌گردد، آنگاه حد ارتداد درباره او جاری می‌شود . کسانی که سه روز مهلت دادن به مرتد را معتبر دانسته‌اند، بروایتی استدلال کرده‌اند که «‌بموجب آن مردی از شام بحضور حضرت عمر آمد و عمر به وی گفت‌: آیا از سرزمین‌های دور خبر داری‌؟ اوگفت‌: آری‌، مردی بعد از اینکه اسلام آورده بود، کفر پیشه کرد، حضرت عمر گفت‌: با او چه‌کار کردید؟‌گفت‌:‌ گردن او را زدیم و او را کشتیم‌. عمر گفت‌: چرا او را سه روز در خانه‌ای حبس نکردید، که هر روز به وی یک ‌گرده نان می‌دادید و از او طلب توبه و پشیمان شدن می‌کردید، شاید توبه می‌کرد و به امر خداوند برمی‌گشت‌. خداوندا توگواه هستی که من آنجا حضور نداشته‌ام و بدان امر نکرده‌ام‌، و چون از آن اطلاع حاصل کردم‌، بدان رضایت ندادم‌، خداوندا من از ریختن خون او بتو پناه می‌آورم و از آن بیزارم»‌. امام شافعی آن را روایت‌کرده است‌. گروه دوم بروایت ابوداود استنادکرده‌اندکه‌گوید: معاذ بن جبل به یمن رفت و در نزد ابوموسی اشعری مردی را یافت که بزنجیر کشیده بودند،‌گفت‌: این چیست‌؟ ابوموسی‌گفت‌: او مردی است یهودی که اسلام آورده است سپس مجددا بدین یهود برگشته است‌. معاذگفت‌: من نمی‌نشینم تا اینکه اوکشته شود... اینست حکم پیامبر خداص. و سه بار این سخن را تکرارکرد، پس دستور داد تا او راکشتند. و ابوموسی پیش ازآمدن معاذ بیست روز از او طلب توبه‌ کرده بود یا مدت قریب بدان‌. و از طریق عبدالرزاق نقل شده است که دو ماه از وی خواستند که دوباره مسلمان شود. شوکانی‌‌گوید: ‌کسانی که می‌گویند باید از او طلب توبه بعمل آید با هم اختلاف دارندکه آیا یک بارطلب توبه از او کافی است‌؟ یا اینکه بایستی سه بار از او طلب توبه بعمل آید و این سه بار در یک مجلس یا در سه روزباشد؟ ابن بطال از حضرت علی نقل‌کرده است که یک ماه از او طلب توبه می‌شود و از نخعی نقل شده که برای همیشه تا می‌میرد .