بلند کردن دستها به هنگام تکبیر گفتن
سنت آنست که درنمازمیت تنها برای نخستین تکبیردستها را بلند کرد. زیرا غیر از این از پیامبرصچیزی بدستمان نرسیده است. شوکانی بعد از ذکر خلاف دراین باره و بررسی دلائل مخالفین میگوید: خلاصه برای غیر تکبیر اول آنچنان چیزی از پیامبرصبدستمان نرسیده است که شایستگی استدلال بدان را داشته باشد. افعال و اقوال اصحاب پیامبرصحجت نیست. پس باید تنها در و قت تکبیره الاحرام دستها را بلندکرد. زیرا برای دیگر تکبیرات دلیل شرعی ندارد، مگر اینکه بوقت انتقال از رکنی به رکنی دیگر باشد همانگونه که در دیگر نمازها عمل میگردد و بدیهی است که در نماز میت انتقال از یک رکن به رکن دیگر وجود ندارد.
۴ و ۵- قرائت فاتحه بطورآهسته و فرستادن صلاه و سلام بر پیامبرصزیرا امام شافعی در مسند خود از ابوامامه بن سهل روایت کرده است که یکی از یاران پیامبرصبه وی خبردادکه سنت نمازمیت آنست که امام فاتحه را بعد از تکبیره الاحرام آهسته برای خود بخواند، سپس بر پیامبرصدرود بفرستد و بهمراه تکبیرات، خالصانه برای میت دعاکند و بعد از تکبیرات، غیر فاتحه لازم نیست که آیات دیگری از قرآن بخواند، سپس آهسته برای خود سلام بدهد. (رای جمهور فقهاء آنست که برای امام سنت است که برای اطلاع دیگران تکبیرات و سلام را بلند بگوید) .
صاحب الفتح اسناد آن را صحیح دانسته است. بخاری از طلحه بن عبدالله روایت کرده استکهگفت: من همراه عبدالله بن عباس بر جنازهای نماز خواندم. او سوره فاتحه را خواند و گفت: خواندن این سوره سنت است. ترمذی این حدیث را روایت کرده و گفته است: بعضی ازاهل علم درمیان اصحاب چنین عملکردهاند. و دیگران خواندن فاتحه بعد از تکبیراول را برگزیدهاند.که امام شافعی و امام احمد و اسحاق نیزبر این رای هستند. برخیگفتهاند قرائت فاتحه یا سورهای دیگر در نماز میت لازم نیست، بلکه تنها ثنای خداوند و درود برپیامبرصو دعا برای مردهکفایت میکند.که قول سفیان ثوری و دیگران ازاهلکوفه چنین میباشد.کسانی که قرائت سوره فاتحه را در نماز میت فرض میدانند میگویند: پیامبرصنماز میت را بنام نمازنامیده است، چونگفت: «صلوا على صاحبكم»«براین یارخود نماز بخوانید». و در جای دیگرگفته است: «لاصلاة لمن لایقرأ بأم القرآن» «کسی که سوره فاتحه را نخوانده باشد نمازی نگزارده است«. (پس قرائت سوره فاتحه در نماز میت فرض میباشد).
چگونه و درچه موقع باید در نمازمیت بر پیامبرصدرود فرستاد:
فرستادن درود و سلام بر پیامبرصبهر عبارتی باشد اشکال ندارد. پس اگر بگوید: «اللهم صل على محمد»کفایت میکند. و لی پیروی ازآنچه که ازاو روایت شده است بهترمیباشد. مانند: «اللهم صل على محمد وعلى آل محمد كما صلیت على إبراهیم وعلى آل إبراهیم، وبارك على محمد وعلى آل محمد كمال باركت على إبراهیم وعلى آل إبراهیم فی العالمین إنك حمید مجید». و ظاهراً این درود و سلام بعد از تکبیر دومگفته میشود اگرچه درباره تعیین محلگفتن درود و سلام چیزی نیامده است.
۶-دعا برای میت: باتفاق نظر فقهاء دعا برای میت یکی از ارکان نماز میت میباشد. زیرا پیامبرصگفت: «إذا صلیتم على المیت فأخلصوا له الدعاء» «هرگاه بر میت نمازگزاردید خالصانه برای وی دعاکنید». ابوداود و بیهقی و ابن حبان آن را روایت کردهاند و ابن حبان آن را صحیح دانسته است. هر نوع دعائیکافی است اگرچه اندک نیز باشد.
مستحب است برای دعای میت یکی از دعاهای ماثوره زیر را انتخابکرد:
۱- ابوهریره میگوید: پیامبرصدرنمازمیت این دعا را خواند:«اللهم أنت ربها، وأنت خلقتها، وأنت رزقتها، وأنت هدیتها للاسلام، وأنت قبضت روحها، وأنت أعلم بسرها وعلانیتها، جئنا شفعاء له، فاغفر له ذنبه» «خداوندا تو پروردگار او هستی و تو او را آفریدهای، و تو او را روزی دادهای، و تو او را به اسلام هدایتکردهای، و تو به نهان و آشکار او آگاهتری، ما بدرگاه تو به شفاعت آمدهایم، پسگناهان وی را بیامرز».
۲- وائله بن الاسقعگفته است: همراه پیامبرصبر جنازه یکی از مسلمین نماز میگزاردیم. من از او شنیدم که میگفت: «اللهم إن فلان بن فلان فی ذمتك، وحبل جوارك.فقه من فتنة القبر وعذاب النار، وأنت أهل الوفاء والحق.اللهم فاغفر له وارحمه فإنك أنت الغفور الرحیم»«خداوندا بیگمان فلانکس پسر فلانکس در پناه حفظ و پیمان همسایگی تو است پس او را ازآشوب و فتنهگورو عذاب دوزخ محفوظ و مصون دار و این تنها تو هستی که بوعده خود و فاکرده و برحق میباشی. خداوندا او را بیامرز و به وی رحمکن، بیگمان تو بسیارآمرزنده و مهربان هستی». بروایت احمد و ابوداود.
۳- عوف بن مالکگفته است که من از پیامبرصشنیدهام که در حال نماز بر جنازهای گفت: «اللهم اغفر له وارحمه واعف عنه وعافه وأكرم نزله، ووسع مدخله، واغسله بماء وثلج وبرد، ونقه من الخطایا كما ینقى الثوب الابیض من الدنس، وأبدله دارا خیرا من داره وأهلا خیرا من أهله وزوجا خیرا من زوجه، وقه فتنة القبر وعذاب النار» «خداوندا او را بیامرز و به وی رحمکن، و او را مورد عفو قرار ده. و او را بسلامت دار، و ازاو به نیکی پذیرائیکن و جایگاهش را فراخگردان و او را ازگناهان پاک و پاکیزهگردان، همانگونه که جامه آلوده با آب و برف و تگرگ پاک میشود. و او را از آلودگیگناه پاک ساز همانگونه که جامه سفید از چرک و آلودگی پاک میشود، و خانهای بهتر از خانهاش و اهلی بهتر از اهلش و همسری بهتر از همسرش را به وی عطاکن. و او را ازآشوب و فتنهگور و عذاب آتش بدور نگه دار». بروایت مسلم.
۴- ابوهریره گفته است که پیامبرص بر جنازهای نمازگزارد و گفت: «اللهم اغفر لحینا ومیتنا، وصغیرنا وكبیرنا وذكرنا وأنثانا وشاهدنا وغائبنا، اللهم من أحییته منا فأحیه على الاسلام، ومن توفیته منا فتوفه على الایمان، اللهم لا تحرمنا أجره، ولا تضلنا بعده» «بارالها زندگان و مردگان و کوچک و بزرگ و مرد و زن و حاضروغائب ما را بیامرز خداوندا هرکس را از ما زنده میداری او را بر اسلام زنده دار، و هرکس را از ما میمیرانی او را بر ایمان درست بمیران، خداوندا ما را از اجر و پاداش او محروم مفرما، و بعد از او ما راگمراه مگردان». بروایت امام احمد و صاحبان سنن.
اگر مردهکودک باشد مستحب است که بر وی چنین دعا کرد: «اللهم اجعله لنا سلفا وفرطا وذخرا» «خداوندا او را برای ما پیش قراول و آماده کننده منزل در بهشت و پسانداز نیک بگردان«. بخاری و بیهقی آن را از جمله سخنان حسن بصری روایت کردهاند. نوویگفته است اگر میتکودک پسر یا دختر باشد همین دعای: «اللهم اغفر لحینا ومیتنا..الخ، وضم الیه: اللهم اجعله فرطا لابویه وسلفا وذخرا وعظة واعتبارا وشفیعا وثقل به موازینهما وأفرغ الصبر على قلوبهما ولا تفتنهما بعده، ولاتحرمهما أجره» «خداوندا اینکودک، مهیاکننده منزل در بهشت و پیش قراول و پسانداز نیک و پند و عبرت و شفاعتکننده، برای و الدینش باشد. خداوندا مرگ اینکودک موجب سنگینتر شدنکفه ترازوی اعمال نیکوالدینش باشد و بدل آنان شکیبائی عطاکن و آنان را بعد ازمرگ او دچارفتنه و آشوب مگردان و آنان را ازمزد و پاداش زحمت وی محروم، مفرما».