مقایسه‌ای بین قصاص در دوره جاهلی و قصاص در دوره اسلامی
نظام قصاص در میان اعراب بر این اساس استوار بود، که هرگاه فردی از افراد قبیله مرتکب جنایت قتل می‌شد تمام قبیله مسوول این جنایت بود مگر اینکه آن قبیله فرد جنایتکار را از خویش طردکند و دست از حمایت او بردارد و در مجامع عمومی آن را اعلام کند. لذا صاحب خون و و لی مقتول قصاص ازجانی و غیر او را از قبیله او مطالبه می‌نمودند و گاهی دامنه این مطالبه، آنقدرگسترده می‌گردید، که آتش جنگ را درمیان دو قبیله قاتل و مقتول مشتعل می‌ساخت. هرگاه قبیله مقتول از شرافت و سیادت بیشتری برخوردار می‌بود، دامنه مطالبه خون مقتول گسترش بیشتری پیدا می‌کرد. بعلاوه بسیار پیش می‌آمد، که بعضی از قبایل مطالبه خون مقتول را در بوته اهمال می‌گذاشت و از قاتل حمایت و سیع می‌نمود و باولیای مقتول اصلا توجهی نمی‌کردند درنتیجه آتش جنگ‌های طولانی مشتعل می‌گردید و جان‌های بی‌گناه فراوان تباه می‌شد و خونهای پاک ریخته می‌گردید.
چون اسلام آمد، این نظام و روش ظالمانه را برهم زد و برای آن حد و مرزی نهاد و اعلام داشت که تنها جانی و قاتل، مسوول جنایت و قتل است و گناه و مسوولیت ارتکاب جنایت، تنها بعهده کسی است، که مرتکب جنایت و قتل شده است. لذا قرآن می‌فرماید: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ كُتِبَ عَلَیۡكُمُ ٱلۡقِصَاصُ فِی ٱلۡقَتۡلَىۖ ٱلۡحُرُّ بِٱلۡحُرِّ وَٱلۡعَبۡدُ بِٱلۡعَبۡدِ وَٱلۡأُنثَىٰ بِٱلۡأُنثَىٰۚ فَمَنۡ عُفِیَ لَهُۥ مِنۡ أَخِیهِ شَیۡءٞ فَٱتِّبَاعُۢ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَأَدَآءٌ إِلَیۡهِ بِإِحۡسَٰنٖۗ ذَٰلِكَ تَخۡفِیفٞ مِّن رَّبِّكُمۡ وَرَحۡمَةٞۗ فَمَنِ ٱعۡتَدَىٰ بَعۡدَ ذَٰلِكَ فَلَهُۥ عَذَابٌ أَلِیمٞ١٧٨ وَلَكُمۡ فِی ٱلۡقِصَاصِ حَیَوٰةٞ یَٰٓأُوْلِی ٱلۡأَلۡبَٰبِ لَعَلَّكُمۡ تَتَّقُونَ١٧٩﴾[البقرة: ۱۷۸-۱۷۹]. «ای مومنان درباره کشتگان حکم قصاص، برشما و اجب شده است که آزاد در برابر کشتن آزاد و برده در برابر کشتن برده و زن در برابر کشتن زن کشته می‌شود پس اگر کسی از قاتلین از خون برادر دینی مقتول خود مورد عفو و اقع شد و و لی مقتول از قتل قاتل، صرف‌نظرکرد و به خونبها راضی گشت و حکم قصاص به خونبها تبدیل‌گردید، باید از راه پسندیده پیروی شود و در طرز پرداخت دیه، حال پرداخت‌کننده را درنظر بگیرد و قاتل نیز با نیکی دیه را به و لی مقتول بپردازد و در آن مسامحه نکند. این حکم یعنی جایز بودن قصاص و جایز بودن تبدیل آن به دیه، تخفیف و رحمتی است از ناحیه پروردگارشما بر شما، که دست شما را بازگذاشته و یکی را بطورحتم و اجب نکرده است، بلکه بمیل خود می‌توانید هرکدام را انتخاب‌کنید. پس هرکس بعد از آن تجاوزکند، بدین‌معنی که غیر از قاتل را بکشد یا بعد از عفو و گذشت و اخذ دیه و خونبها، باز هم قاتل را بکشد، بسبب این تجاوز و تعدی عذاب دردناکی خواهد داشت، که هم در دنیا قصاص می‌شود و هم درآخرت بآتش دوزخ عذاب خواهد شد و برای شما در قصاص حیات و زندگی است ای صاحبان خرد، باشد که تقوی پیشه کنید یعنی قصاص سبب می‌شود که جان‌های فراوانی مورد حمایت قرارگیرند و بیهوده کشته نشوند و کسی به قتل اقدام نکند یا کمتر اتفاق افتد درنتیجه جان قاتل و مقتول‌های دیگر و دیگران در امان خواهد ماند».