توبه کردن و پشیمان شدن محاربان و راهزنان پیش از اینکه دستگیر شوند
هرگاه محابان مفسد پیش از دستگیری و قدرت حاکم بر آن‌ها توبه‌کنند و پشیمان شوند خداوند گناهان قبلی آنان را بخشیده و از مجازات راهزنی معافند چون خداوند می‌فرماید:
﴿ذَٰلِكَ لَهُمۡ خِزۡیٞ فِی ٱلدُّنۡیَاۖ وَلَهُمۡ فِی ٱلۡأٓخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ٣٣ إِلَّا ٱلَّذِینَ تَابُواْ مِن قَبۡلِ أَن تَقۡدِرُواْ عَلَیۡهِمۡۖ فَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِیمٞ٣٤﴾[المائدة: ۳۳-۳۴] «اینست پاداش و مجازات آنان که در دنیا رسوائی و خواری است برای آنان و درآخرت عذاب سخت در انتظارشان است مگر کسانی که پیش از اینکه برآنان دست یابید توبه کنند بدانیدکه خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است و آنان را می‌بخشد».
چرا اگر پیش از اینکه دستگیر شوند توبه‌کنند، مشمول عفو و اقع می‌شوند، چون توبه کردن و پشیمان شدن، پیش از اینکه دستگیرشوند و برآنان دست یابند، دلیل بر آنست که هنوز در دلشان بیداری و آگاهی هست و تصمیم دارندکه یک زندگی پاک و پاکیزه و بدور از افساد و تبهکاری و راهزنی و محاربت با خدا و رسول خدا را پیش‌گیرند، لذا عفو خداوند شامل حالشان می‌شود و همه حقوق الهی درباره آنان ساقط میگردد اگر کارهائی را مرتکب شده باشندکه مستوجب عقوبت و مجازات الهی باشد.
اما حقوق بندگان خدا از آنان ساقط نمی‌شود پس مجازات آنان نسبت به حقوق بندگان مجازات راهزنی و محاربت با خدا نیست بلکه از نوع مجازات قصاص خواهد بود و سر و کارشان باکسی است که جنایت در مورد او انجام‌گرفته است نه با حاکم و حکومت پس اگرمرتکب قتل شده بودند حتمیت‌کشتن از آنان ساقط می‌شود و صاحب خون و و لی مقتول میتواند گذشت کند و میتواند قصاص نماید.
(در صورتیکه اگر بمانند محارب با آنان رفتار می‌شد صاحب خون حق‌گذشت ندارد و حاکم باید آنان را بقتل برساند). و اگر مرتکب قتل و بردن اموال هردو شده باشند بدار آویختن و حتمیت قتل از آنان ساقط می‌شود و قصاص و ضمانت اموال تلف شده باقی می‌ماند (در صورتیکه اگر بمانند محارب با آنان رفتار می‌شد می‌بایستی حاکم آنان را بدار بزند و بحتمی بکشد)، و اگر تنها مرتکب بردن اموال شده باشند و اجب بودن دست و پای بریدن‌شان ساقط میگردد، اگر اموال باقی باشد از آنان پس‌گرفته می‌شود و اگر باقی نباشد ضامن اموال تلف شده هستند چون در آنصورت حکم غصب پیدا می‌کند نه راهزنی پس چون غصب است نباید در ملکیت آنان بماند. بلکه بصاحبانش مسترد گردد یا اینکه حاکم آن اموال را پیش خود نگه می‌دارد تا صاحبانش شناخته می‌شوند. زیرا و قتی توبه‌شان صحیح است که اموال ربوده شده را بصاحبانش برگردانند.
هرگاه حکومت و اولیای امور بنا بمصلحت عمومی تصمیم بگیرند از حقوق مالی بر ذمه مفسدان‌گذشت کنند و آنان را از بازپرداخت و استرداد اموال معاف دارند بر حکومت و اولیای امور و اجب است که این اموال را از بیت‌المال عمومی بصاحبانش استرداد نماید ابن رشد در کتاب با ارزش خود «بدایه المجتهد» اقوال علماء را درباره این مساله بدینگونه خلاصه می‌کند و می‌گوید:
«و اما درباره اینکه توبه‌کردن محاربان پیش از دستگیری چه چیزی را از آنان ساقط می‌کند علما چهار نظر دارند:
۱- توبه‌کردن‌شان تنها حد و مجازات راهزنی و محاربت را از آنان ساقط می‌کند و الا مجازات‌های دیگر درباره حقوق الهی و حقوق بندگان درباره آنان اجرا میگردد. و این قول امام مالک است.
۲- قول دوم آنست که چون توبه‌کردند مجازات راهزنی و محاربت و همه حقوق الهی از قبیل مجازات زنا و شرب خمر و قطع دست در سرقت و دزدی ازآنان ساقط می‌شود و لی حقوق مردم درباره اموال و خون ریزی‌ها از آنان ساقط نمی‌شود مگر اینکه صاحبان اموال و خون‌ها گذشت کنند .
۳- توبه‌کردن‌شان موجب رفع و سقوط همه حقوق الهی می‌شود و درباره خونریزی و اموال بدانچه که موجود است و درباره آنچه باقیمانده است حکم شرعی اجرا میگردد.
۴- قول چهارم آنست که توبه‌کردن‌شان موجب سقوط همه حقوق مردم درباره آنان میگردد چه درباره خون ریزی و چه درباره اموال مگر درباره اموالی که بعینه باقی مانده باشدکه بایستی بصاحبانش برگردانده شود.