فقه السنه

عصبه

کلمه عصبه جمع عاصب است همچون طالب و طلبه عصبه عبارت است از فرزندان شخص و خویشاوندانی که از طرف پدر بوی منسوب و عاقله او باشند، عصبه نامیده شده‌اند چون پشت همدیگررا تقویت‌کرده و پشتیبان هم‌آند. می‌گویند عصب القوم بفلان = قوم فلانی را احاطه‌کردندکه عصبه از آن‌گرفته شده است که پسر یک‌طرف و پدر طرف دیگر و برادر یک جانب و عمو جانب دیگر می‌‌باشند و مقصود از عصبه در اینجا کسانی است که اگر چیزی پس از سهام مقرره و معین اصحاب فروض باقی ماند، این باقیمانده از اصحاب فروش‌، بدانان داده می‌شود و اگر چیزی ازسهام مقرره اصحاب فروض باقی نماند، چیزی به آن‌ها نمی‌رسد مگر اینکه این عاصب و فرد عصبه‌، پسرباشدکه او بهیچ حال محروم نمی‌شود. و همچنین اگراز صاحبان فرض و سهامی مقرره‌،‌کسی موجود نباشد، این عصبه همه ترکه میت را می‌برند، چون بخاری و مسلم ازابن عباس روایت‌ کرده‌اند که پیامبرصگفت‌: «ألحقوا الفرائض بأهلها فما بقی فلاولى رجل ذكر»«سهام مقرره ارث را بصاحبان مستحق آن بدهید برابر نص‌ موجود و آنچه که باقی ماند، به نزدیکتر مذکر عصبه میت داده می‌شود». برابر رای ابن عباس اگر میت دختری و خواهری و برادری از خود بجای بگذارد دخترنصف ترکه را می‌برد و باقیمانده از آن برادراست و خواهر چیزی نمی‌برد. بروایت ابوهریره پیامبرصگفت‌: «ما من مؤمن إلا أنا أولى به فی الدنیا والآخرة. اقرأوا إن شئتم: النبی أولى بالمؤمنین من أنفسهم. فأیما مؤمن مات وترك مالا فلیرثه عصبته من كانوا ومن ترك دینا أو ضیاعا فلیأتنی فأنا مولاه»«‌من در دنیا و آخرت از هرکس بمومن نزدیک‌تر هستم اگر می‌خواهید این آیه را بخوانید که خداوند می‌فرماید: پیامبرصاز نفس مومنان بدانان نزدیک‌تر و شایسته‌تر و اولی‌تر است پس هر مومنی بمیرد و مالی را از خود بجای بگذارد، ارث و میراثش از آن عصبه و خویشاوندان او است‌، هرکس باشند و اگر و امی یا و ارثان بی‌چیزی از خود بجای گذارد،‌من‌ مولای او هستم پیش من آیند تا و ام را به طلبکاران و نفقه را بخویشاوندان فقیرش‌ بدهم‌»