نماز بیمار یا صلاة المریض
اگر کسی بعذر بیماری و امثال آن نتوانست نماز فرض را، ایستاده بخواند، جایز است که نشسته آن را بخواند، و اگر نشسته نیز نتوانست آن را بخواند، بر پهلو خوابیده و آن را بخواند و با اشاره رکوع و سجود را بجای آورد و برای سجده بیشتر از رکوع خم شود، چون خداوند فرموده است: ﴿فَإِذَا قَضَیۡتُمُ ٱلصَّلَوٰةَ فَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ قِیَٰمٗا وَقُعُودٗا وَعَلَىٰ جُنُوبِكُم﴾[النساء: ۱۰۳]. «در همه احوال بر ذکر خداوند مداومت داشته باشید، ایستاده و نشسته و بر پهلو خوابیده... ».از عمران بن حصین روایت است که گفته است: من به بیماری بواسیر مبتلا بودم، درباره نماز از پیامبرصسوال کردم، فرمود: «صل قائما فإن لم تستطع فقاعدا، فإن لم تستطع فعلى جنبك»به روایت همه محدثین جز مسلم. و نسائی بدان افزوده است: «فإن لم تستطع فمستلقیا»﴿لَا یُكَلِّفُ ٱللَّهُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَاۚ﴾[البقرة: ۲۸۶]. «ایستاده نماز بخوان، چون نتوانستی نشسته بخوان، چون نتوانستی بر پهلو بخوان، چون نتوانستی بر پشت خوابیده، بخوان، خداوند بقدر و سع و توانایی هرکس وی را مکلف میسازد».از جابر روایت است که: پیامبرصاز یک بیماری عیادت می‌کرد و دید که او بر روی بالشی نماز می‌خواند، پیامبرصبالش را دور انداخت و فرمود: «صل على الارض إن استطعت، وإلا فأومئ إیماء واجعل سجودك أخفض من ركوعك»«بر روی زمین (نشسته) اگر می‌توانی نماز بخوان در غیر آنصورت با ایماء و اشاره، نماز بخوان، که برای سجده، بیشتر از رکوع خم شو». (بیهقی آن را روایت کرده و ابوحاتم و قف آن را تصحیح کرده است. آنچه که معیار عدم استطاعت میباشد، عبارت است از مشقت یا ترس و نگرانی و زیاد شدن بیماری یا دیر خوب شدن آن یا نگرانی از سرگیجه. اگر کسی نتوانست ایستاده نماز بخواند، چهار زانو نشسته و آن را بخواند. از حضرت عایشه روایت است که: «پیامبرصرا دیده است که چهار زانو نشسته و نماز می‌خواند». به روایت نسائی و به تصحیح حکم. و می‌تواند بمانند نشستن برای تشهد نیز، بنشیند. اگر کسی نتوانست ایستاده یا نشسته نماز بخواند، بر پهلوی راست خوابیده و آن را بخواند، و اگر نتوانست، بر پشت بخوابد و بقدر امکان پاهایش را به طرف قبله دراز بکشد. ابن المنذر این کیفیت را انتخاب کرده است. و حدیث ضعیفی در این باره آمده است: علی بن ابی‌طالب از پیامبرصروایت کرده است که: «یصلی المریض قائما إن استطاع، فإن لم یستطع صلى قاعدا، فإن لم یستطع أن یسجد أومأ برأسه وجعل سجوده أخفض من ركوعه، فإن لم یستطع أن یصلی قاعدا صلى على جنبه الایمن مستقبل القبلة، فإن لم یستطع أن یصلی على جنبه الایمن صلى مستلقیا رجلاه مما یلی القبلة» «بیمار اگر بتواند، ایستاده نماز می‌خواند، اگر ایستاده نتوانست، نشسته نماز می‌خواند، اگر نتوانست، به سجده برود، با اشاره سر، سجده می‌کند و برای سجده، بیش از رکوع سر خود را خم می‌کند اگر نشسته، نتوانست نماز بخواند، بر پهلوی راست خوابیده و رو به قبله، نمازش را می‌خواند، اگر نتوانست بر پهلوی راست نماز بخواند، بر پشت دراز کشیده و نمازش را بخواند، در حالیکه پاهایش به طرف قبله باشد». دارقطنی آن را روایت کرده است. گروهی گفته‌اند، هر طور که بتواند، نمازش را می‌خواند. از ظاهر احادیث بر میآید که اگر بیمار بر پشت خوابیده، نتواند،. با اشاره سر نماز بخواند، دیگر چیزی بر وی و اجب نیست.