پشیمانی خواستگار و تاثیر و عواقب آن
خواستگاری مقدمه و پیش درآمد عقد ازدواج است و اکثراً به پرداخت تمام مهریه یا بعضی از آن و پیش‌کش‌کردن هدایا و بخشش‌ها، منجرمی‌گردد و از این‌راه در جهت تقویت پیوند خویشاوندی و استواری و استحکام بخشیدن آن، اقدام می‌شود. و گاهی پیش میآید، که خواستگار پشیمان می‌شود یا زن و فامیل او رضایت نمی‌دهند یا هردومنصرف می‌گردند و عقد نکاح صورت نمی‌گیرد، آیا این مسئله پس از خواستگاری، درست است، و آیا آنچه که به زن مورد خواستگاری، بخشیده شده، پس گرفته می‌شود؟
خواستگاری تنها و عده ازدواج است، عقدی نیست که برای طرفین الزام آور باشد، انصراف از آن و انجام ندادن ازدواج، حق طرفین است و شارع مقدس، برای خلف و عده مجازات مادی تعیین نکرده است، تا به مقتضای آن،کسی که مرتکب خلف و عده شده است مجازات شود، اگرچه خلف و عده را، از جمله اخلاق نکوهیده شمرده است و آن را از صفات منافقین دانسته است، مگر اینکه ضرورتی پیش آیدکه بناچاری خلف و عده را الزام‌آورکند. در حدیث صحیح آمده است که پیامبرصگفت: «آیة المنافق ثلاث: إذا حدث كذب، وإذا وعد أخلف، وإذا اؤتمن خان»«نشانه منافق سه چیز است: هرگاه سخن‌گوید، دروغ گوید. و هرگاه و عده دهد، خلف و عده‌کند و هرگاه برچیزی امین دانسته شود و امانتی به وی بسپارند، درآن خیانت‌کند». چون عبدالله بن عمر، در آستانه احتضار قرارگرفت، گفت: به فلانکس از قریش بگوئید، که من درباره دخترم به وی چیزی‌گفته بودم، که شبیه بوعده بود، و نمی‌خواهم و قتی که بلقاء الله می‌پیوندم، یک سوم نفاق -خلف و عده -داشته باشم، شما گواه باشید که من دخترم را بعقد نکاح او درآوردم.
اگر خواستگار مهریه‌ای پرداخته باشد، حق دارد، که آن را پس بگیرد، چون مهریه در برابرازدواج و عقد نکاح پرداخت می‌شود، و عوض و تعهد مالی آنست. مادام که ازدواج صورت نگرفته است، زن استحقاق مهریه را ندارد و و اجب است که آن را پس بدهد و به صاحبش برگرداند، چون حق خالص او است.
اما هدایا، حکم هبه رادارد و صحیح آنست، و قتی که هبه، تنها به منظور تبرع محض و در راه خدا و بدون عوض باشد، پشیمان شدن از آن جایز و روا نیست، چون همین که شخص چیزی را که به وی هبه شده است و بخشیده‌اند دریافت نمود، بملکیت وی درمی‌آید و می‌تواند درآن تصرف‌کند، پشیمان شدن بخشنده و هبه‌کننده، موجب بهم زدن ملکیت او می‌شود، بدون اینکه رضایت داشته باشد و شرعا و عقلا این‌کار جایز نیست و باطل میباشد.
ولی هبه و بخشش چیزی، اگردربرابرعوض و پاداش باشد و طرف حاضرنشد، عوض و پاداش آن را بپردازد، اونیزمی‌تواند، پشیمان شود و هدیه خویش را مسترد دارد، پس در این صورت اگر زوج هدیه را در برابر ازدواج داده باشد، می‌تواند پشیمان شود و هدایای خویش را پس بگیرد، بدلایل زیر:
۱- صاحبان سنن از ابن عباس روایت کرده‌اندکه پیامبرصگفت: «لا یحل لرجل أن یعطی عطیة، أو یهب هبة فیرجع فیها، إلا الوالد فیما یعطی ولده»«برای‌کسی حلال نیست که از هدیه و عطیه و هبه خویش پشیمان‌گردد مگر پدرکه می‌تواند از عطیه و چیزی که بفرزندش بخشیده است پشیمان‌گردد».
۲- باز هم از او روایت کرده‌اند: که پیامبرصگفت: «العائد فی هبته كالعائد فی قیئه»«کسی که هبه و هدیه بخشیده خود را پس بگیرد، مانندکسی است که قی‌کرده خویش را، بخورد».
۳- سالم از پدرش و او از پیامبرصروایت کرده است که «من وهب هبة فهو أحق بها ما لم یثب منها» «هرکس چیزی را بکسی بخشیده باشد مادام که چیزی را دربرابر آن نگرفته است و او خود بدان شایسته‌تر است».
طریقه جمع بین معانی و مفهوم این احادیث آن بودکه فوقا بدان اشاره شد و از کتاب "اعلام ا‌لموقعین"، نقل‌گردیده است که می‌گوید: هرکس بدون چشم داشت پاداش و عوض، چیزی را بکسی بخشیده باشد، حق پشیمان شدن را ندارد و هرکس در برابر پاداش و چشم داشت عوض، چیزی بکسی بخشید، اگر طرف مقابل حاضر به تعهد خود نشد و از دادن پاداش و عوض خودداری‌کرد، بخشنده می‌تواند پشیمان شود و بخشیده خویش را، بازپس‌گیرد. بنابراین در بین مفاهیم احادیث فوق هیچگونه تضادی نیست.